Edgar Degas và các họa phẩm tại New Orleans
Người yêu hội họa chắc hẳn đã từng nghe đến “họa sĩ của các vũ công”, Edgar Degas. Vậy nhưng, trái ngược với các họa phẩm với chủ đề vũ công, những tác phẩm được Degas thực hiện ở thủ đô tiệc tùng yêu thích của nước Mỹ hiện đại, New Orleans thường bị bỏ qua.
Trong năm tháng ở nước ngoài, Degas đã ghi lại bức chân dung đáng yêu của gia đình Creole cũng như khung cảnh một thành phố nhộn nhịp đang hồi phục hậu chiến tranh. Nội chiến kết thúc để lại một New Orleans hoang tàn đang đối mặt với công cuộc Tái thiết. Điều này đã cung cấp cho Degas nhiều cảm hứng cho một vài bức tranh. Nó cũng ảnh hưởng sâu sắc đến phương hướng nghệ thuật của ông. Loạt tác phẩm về New Orleans đã chứng minh rằng Edgar không chỉ là “họa sĩ của những vũ công”.
Câu chuyện gia đình
Trong khi hầu hết các họa sĩ theo trường phái Ấn tượng đều gắn Thế giới Mới, Edgar Degas là người duy nhất từng đặt chân đến Mỹ và tạo ra tác phẩm ở đó. Và mối quan hệ của ông với mảnh đất này trở nên vô cùng sâu sắc. Từ “Creole” có nhiều nghĩa khác nhau trong suốt nhiều thế kỷ. Đối với gia đình Musson, nó có nghĩa là Celestine, mẹ của Degas, là hậu duệ của người Pháp và Tây Ban Nha định cư gốc ở New Orleans. Cuốn sách mang tên “Degas và New Orleans”, khám phá các mối liên hệ mật thiết giữa các nhánh người da đen và da trắng trong nhà ngoại của Degas.
Cha của Celestine, Germain Musson, tiếp tục thiết lập nguồn gốc và ảnh hưởng của gia đình mình sau khi chạy trốn khỏi Haiti vào năm 1804 và kiếm được tài sản từ bông Louisiana và bạc Mexico. Sau khi bán một cô gái nô lệ trẻ để tăng tài sản hồi môn vốn đã đáng nể, Celestine kết hôn với một chủ ngân hàng, Auguste De Gas, người ưa thích cách viết giả quý tộc trong họ của mình. Cặp đôi chuyển đến Pháp, nơi họ có ba con trai, Hilaire Germain Edgar, Achille và René Degas. Để đồng thời kỷ niệm ngày sinh của con trai cả Edgar và nhắc nhở cậu với “gốc gác”, cha ông đã mua một ngôi nhà nhỏ ở Creole trên Phố Rampart dưới tên của Edgar.
Sinh ra và lớn lên ở Paris, Edgar đã bị cuốn hút bởi Louisiana. Mẹ ông thường xuyên kể những câu chuyện về ngôi nhà của mình và gia đình thường được ông của Edgar, Germain Musson đến thăm, người mang tin tức về gia đình và bạn bè ở Mỹ. Chàng nghệ sĩ trẻ mơ ước một ngày được đặt chân tới mảnh đất của tổ tiên.
Mãi đến năm 1872, ở tuổi 38, Edgar mới có cơ hội này. Anh trai của ông, René, đã nghỉ việc tại văn phòng bông tại New Orleans của gia đình và dành mùa hè năm đó ở Paris với Edgar. René mời Edgar trở về cùng với ông. Trước những khó khăn mà Edgar phải đối mặt khi thực hiện nghĩa vụ quân sự trong cuộc chiến tranh Pháp-Phổ và sự nghiệp ngày càng trở nên tồi tệ, Edgar cần một chút thuyết phục. Vì vậy, cặp đôi đã lên đường đến Louisiana vào tháng 10 năm 1872.
Ngôi nhà Degas, New Orleans, LA, Hoa Kỳ. Ảnh: degashouse.com.
Cuộc sống ở New Orleans
Khi được gia đình bên ngoại chào đón nồng nhiệt và được khám phá xung quanh thành phố, Edgar Degas đã bị vẻ đẹp của nó mê hoặc. Ngay sau khi đến nơi, ông đã kể về khung cảnh cho một người bạn tại Paris là James Tissot trong thư:
“Không có gì làm tôi hài lòng hơn những người phụ nữ da đen đủ mọi sắc thái, ôm những đứa trẻ da trắng nhỏ xíu trắng nõn trên tay, trong những ngôi nhà màu trắng với những hàng cột uốn lượn bao quanh bởi những cây cam và vườn mộc lan […]. Những người phụ nữ mặc đồ muslin trước ngôi nhà nhỏ của họ và những chiếc thuyền hơi nước với hai ống khói, cao như ống khói đôi của các nhà máy và những người buôn bán hoa quả với các cửa hàng đầy ắp đến tràn ngập. Và những quý cô thuần chủng đáng yêu và những cây tứ quý được trồng đẹp đẽ.”
Chú của Edgar, Michel đã thuê một trong những ngôi nhà màu trắng tuyệt đẹp trên Đại lộ Esplanade mà Degas thường xuyên tản bộ và nhiều khả năng chính là nơi được đề cập một số bức thư được đề cập trước đó. Người nghệ sĩ được sắp xếp ở phòng của chú mình và có một xưởng vẽ tranh trong suốt thời gian ông ở lại. Edgar có một thói quen: đi bộ đến phòng làm việc của gia đình để đọc báo và viết thư cho bạn bè và đồng nghiệp của mình ở Pháp. Những buổi tối nhàn nhã được dành để trò chuyện với gia đình. René đã viết về sự tò mò của Edgar về cuộc sống của gia đình ông. Có vẻ như danh họa đặc biệt bị mê hoặc bởi giọng miền nam của họ và đã nỗ lực bắt chước họ.
Edgar Degas, Buổi tổng duyệt nhạc, 1872, Ảnh: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, DC., Hoa Kỳ.
Chân dung gia đình của Degas
Trong thời gian lưu trú, Edgar đã thực hiện những bức chân dung hấp dẫn về gia đình mình. Người nghệ sĩ nhận ra một điều mà tất cả chúng ta đều nhận ra trong khoảng thời gian tự cách ly này: làm việc và sống với gia đình có thể khá khó chịu. Hãy tưởng tượng sự thất vọng của ông khi cố tạo dáng trẻ em và vẽ chân dung gia đình với một em bé còn đang đói bụng. Edgar bày tỏ sự thất vọng này, “Các nhân vật thương yêu nhưng lại khá trơ tráo, và họ ít có xu hướng xem xét bạn một cách nghiêm túc vì bạn tình cờ là cháu trai hoặc em họ của họ.”
Tuy nhiên, điều đó không ngăn được Edgar Degas đáp ứng yêu cầu của gia đình là tạo ra những bức chân dung dịu dàng, quyến rũ về họ. Những người em họ của ông bao gồm Estelle, Mathilde và Désirée Musson, là những người săn sóc ông thường xuyên. Người em họ Estelle được xuất hiện khá nhiều lần trong tranh của ông. Thật kỳ lạ, Estelle cũng là chị dâu của Edgar, là vợ của René. Bức chân dung dưới đây được coi là một trong những tác phẩm chân dung thành công nhất trong sự nghiệp của Edgar.
Chị dâu Estelle xuất hiện trong tranh với chiếc bụng bầu ẩn hiện sau làn váy bồng bềnh, minh chứng cho sự chỉn chu và khiêm tốn của người trông nom. Tình mẫu tử là một chủ đề buồn đối với Degas. Năm 13 tuổi, mẹ ông, bà Celestine, qua đời, để lại ảnh hưởng sâu sắc đến Edgar cũng như nghệ thuật của ông. Trong các bức tranh của Degas miêu tả tình mẫu tử, chẳng hạn như Madame René De Gas, tình mẫu tử gắn liền với tang tóc, giống như Degas gắn nó trong tâm trí của chính mình. Như thể phản ánh sự đơn độc liên quan đến tang tóc hoặc sự mù lòa của người trông nom, Estelle ngồi một mình, ánh mắt xa xăm. Ánh sáng bạc và sự kết hợp của các tông màu hồng nhạt kết hợp với nhau để phản ánh sự bình tĩnh của Estelle.
Edgar Degas, Bà René De Gas, 1872-1873, Bảo tàng Nghệ thuật Quốc gia, Washington DC., Hoa Kỳ.
Một gia đình tan vỡ
Màu sắc yên bình xuất hiện trong hầu hết các tác phẩm của Edgar từ thời kỳ này đã không xuất hiện trong các bức tranh về gia đình Degas. Khoảng tháng 8 năm 1873, René bỏ Estelle để đi theo nữ hàng xóm, America Durrive Olivier. Cả hai chạy trốn đến Pháp, nơi họ bắt đầu một cuộc sống mới (và cả gia đình) cùng nhau. Do đó, Edgar và René không nói chuyện trong nhiều năm và những đứa trẻ đã lấy lại tên thời con gái của Estelle, Musson. Bức tranh của Edgar, Những đứa trẻ trên ngưỡng cửa (tiếng Anh: Children on a Doorstep), đã báo trước, hoặc có lẽ, gợi ý về sự rạn nứt này. Nó mô tả một số đứa trẻ, có lẽ là con của Estelle, đang chơi một cách tập trung. Tuy nhiên, khuôn mặt chúng không được khắc họa rõ nét như hình ảnh con chó trước cửa. Ngoài ra, ngôi nhà có thể nhìn thấy phía đối diện chính là của Oliviers.
Edgar Degas, Những đứa trẻ trên ngưỡng cửa, 1872. Ảnh: art-degas.com.
Có lẽ tác phẩm nổi tiếng nhất của ông từ thời kỳ sống ở miền nam là A Cotton Office in New Orleans. Edgar Degas đã kéo dài thời gian lưu trú của mình thêm ba tháng để có thời gian hoàn thành tác phẩm này để có thể bán cho bảo tàng. Ở đây, chúng ta hoạt động kinh doanh của một gia đình đang đứng trước nguy cơ phá sản. Một công nhân kiểm tra chất lượng của bông trước Edgar. Trong khi đó René thờ ơ lướt qua tờ báo, có lẽ đang đọc một bài báo về vụ phá sản của chính họ. Người anh thứ ba, Achille, có vẻ không mấy hứng thú dựa vào cửa sổ bên trái. Chú của Edgar, Michel, ngồi ở phía trước, đội một chiếc mũ chóp, đùa giỡn với một cục bông. Xung quanh họ, nhân viên đang tập trung vào công việc với nỗ lực tự giải cứu mình khỏi thảm họa tài chính sắp xảy ra. Thật không may, nỗ lực của họ không có kết quả, và doanh nghiệp bị phá sản trước khi bức tranh được hoàn thành.
Edgar Degas, A Cotton Office in New Orleans hoặc The Cotton Exchange, 1873, Bảo tàng Beaux-Arts de Pau, Pau, Pháp.
Nếu Degas vẽ văn phòng và nhân viên của nó như mọi ngày, thì hẳn sẽ có những người khuân vác người Mỹ gốc Phi mang các mẫu bông đến và từ kho. Ngay cả trong những bức tranh của ông đặt trong ngôi nhà của gia đình, người ta có thể mong đợi thấy một người hầu người Mỹ gốc Phi. Tuy nhiên, nghệ sĩ đã quyết định loại bỏ những cá nhân này. Trong cuộc điều tra dân số Louisiana năm 1870, có 364.210 người Mỹ gốc Phi tự do và 362.065 người da trắng sống trong tiểu bang. Điều này có nghĩa là Degas đã gặp và nhìn thấy nhiều người châu Mỹ gốc Phi mỗi ngày.
Tại sao Edgar lại không vẽ họ?
Một số người nói rằng thị lực kém của Edgar gây nhiều cản trở cho ông, khiến ông không thể nhìn rõ họ. Những người khác, như Christopher Benfey, tác giả của cuốn Degas và New Orleans, tin rằng điều này có liên quan về mặt tâm lý hoặc xã hội với dòng dõi gian manh, hỗn tạp của gia đình Musson và sự tham gia của những người họ hàng của ông ta trong giải đấu Crescent City White League. Về cơ bản, nhóm phân biệt chủng tộc này đã quyết tâm giành giật quyền lực chính trị từ những kẻ cầm đầu đa dạng hơn, nhưng không kém phần tham nhũng sau Nội chiến. Vào thời điểm Degas đến thăm, sự pha trộn giữa gia đình, chủng tộc và chính trị không phải một mối bận tâm chính giữa họ. Điều này có thể hiểu được trong bối cảnh thành phố sau chiến tranh, Tái thiết điên cuồng. Trong thời gian này, Creoles, giống như Mussons và Degas, thấy mình chiến đấu để giữ tên tuổi và di sản Pháp của họ trên đỉnh xã hội New Orleans khi thành phố phát triển theo hướng trở thành một đô thị của Mỹ.
Edgar Degas, Người phụ nữ ngoài ban công, 1872-73, Ảnh: WikiArt.
Hướng đi mới
Trước khi trở lại thủ đô Paris, Pháp, Edgar Degas đã thực hiện trên khoảng hai chục bản vẽ và tranh vẽ màu phấn. Những tác phẩm mà anh ấy tạo ra trong thời gian này cho thấy một mặt Degas thường bị bỏ qua và hiếm khi được xem xét kỹ lưỡng. Mỗi bức tranh từ thời kỳ này không chỉ đơn giản là những bức chân dung buồn tẻ của các thành viên trong gia đình. Là một bộ sưu tập, chúng khá u ám và được tạo ra bằng sự đồng cảm, cũng như trí tuệ. Khi xem xét kỹ hơn lịch sử gia đình của Degas và các tác phẩm mà danh họa đã tạo ra trong ngôi nhà của tổ tiên mình, chúng ta có được cái nhìn sâu sắc về sự phức tạp của lịch sử đầy biến động của New Orleans.
Mặc dù trải nghiệm ở Nam Mỹ của Degas rất ngắn ngủi, nhưng nó đã giúp ông đưa ra quyết định quan trọng trong sự nghiệp. Khi trở về Pháp, ông đã quyết định ngừng vẽ các chủ đề lịch sử phổ biến của trường phái tân cổ điển. Thay vào đó, ông đi theo hướng đã phát triển ở New Orleans, tạo ra các tác phẩm về cuộc sống thường ngày. Trong sự nghiệp hậu New Orleans, ông thường xuyên vẽ các nghệ sĩ múa ba lê, các nhạc sĩ và khách quen của quán cà phê. Điều này đã mang đến cho danh họa một danh hiệu gây tranh cãi “họa sĩ của các vũ công”. Bất chấp việc họa sĩ không muốn neo mình vào một nhóm họa sĩ và chấp nhận danh hiệu “họa sĩ của những vũ công”, các tác phẩm của ông từ New Orleans cũng như những tác phẩm ballet nổi tiếng đã đưa Edgar trở thành một trong các bậc thầy của trường phái ấn tượng.
