Theo số liệu của Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), năm 2021, cả nước trồng mới 277.830ha rừng và 6 tháng đầu năm 2022, trồng được 119.400ha rừng so với kế hoạch cả năm là 244.000ha.
Con số trên cho thấy công tác phát triển rừng đã được các bộ, ngành, địa phương triển khai tích cực, góp phần đưa tỷ lệ che phủ rừng đạt 42,02%. Tuy nhiên, Tổng cục Lâm nghiệp thừa nhận, trong khoảng 230.000ha rừng được trồng mỗi năm trong giai đoạn 2011-2021 thì có tới 215.000ha là rừng sản xuất; chỉ có rất ít diện tích rừng tự nhiên tái sinh để làm rừng đặc dụng hoặc rừng phòng hộ.
Các chuyên gia lâm nghiệp lưu ý, rừng tự nhiên mới thực sự là lá chắn để giữ nước, giữ đất, ngăn chặn sạt lở, lũ lụt và bảo vệ đa dạng sinh học. Đáng lo ngại là 10 năm qua, diện tích rừng tự nhiên tăng không đáng kể, thậm chí tiếp tục giảm ở nhiều địa phương do nạn phá rừng, hoặc chuyển đổi đất rừng tự nhiên sang rừng sản xuất, các dự án làm đường giao thông, thủy điện, du lịch…
Hiện nay, cả nước có gần 15 triệu ha rừng, nhưng rừng tự nhiên theo ước tính chỉ còn hơn 1 triệu ha. Số rừng tự nhiên ít ỏi này luôn trong nguy cơ bị xâm hại từ các hành vi vi phạm lâm luật ngày một tinh vi, phức tạp.
Từ năm 2011 đến nay, diện tích rừng bị thiệt hại trong cả nước hơn 23.000ha, trong đó, khoảng 9.000ha rừng bị chặt phá trái phép. Rừng tự nhiên bị tàn phá rồi được khoanh nuôi, trồng tái sinh cũng không thể có tác dụng ngay, mà phải chờ sau hàng chục năm mới thực sự có tác dụng cho môi trường.
Phản ánh từ nhiều địa phương cho thấy, nguyên nhân chính khiến diện tích rừng tự nhiên suy giảm nghiêm trọng do nhiều chủ rừng, chính quyền cơ sở chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm được giao và thiếu quyết liệt trong quản lý, bảo vệ rừng.
Trước sức ép về phát triển kinh tế-xã hội, đặc biệt là nhu cầu đất để trồng cây công nghiệp, cây nông nghiệp có giá trị kinh tế, công tác quản lý, bảo vệ rừng gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt là tình trạng lợi dụng việc chuyển mục đích sử dụng rừng để phá rừng, phân lô, bán nền, xây dựng trên đất rừng trái pháp luật diễn ra nhức nhối tại nhiều địa phương.
Trong khi đó, việc chậm tiến độ thực hiện chủ trương giao đất, giao rừng để các hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư tham gia các chương trình, dự án bảo vệ, phát triển rừng, khiến hầu hết các diện tích rừng xa khu dân cư khó quản lý và bảo vệ.
Trong khi rừng tự nhiên sụt giảm nhanh chóng thì biến đổi khí hậu, mưa ngập, lũ lụt ngày càng hoành hành ở nước ta. 6 tháng đầu năm, thiên tai làm 75 người chết và mất tích, 52 người bị thương, gây thiệt hại hơn 5.422,8 tỷ đồng, gấp 10,6 lần so với cùng kỳ năm trước.
Điều này đặt ra yêu cầu phải tăng trách nhiệm ngăn chặn ngay tình trạng phá rừng tự nhiên. Để bảo vệ được diện tích rừng hiện có, Luật Bảo vệ và phát triển rừng cần được sửa đổi, bổ sung nhằm tăng trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, chủ rừng được giao nhiệm vụ bảo vệ rừng; kiên quyết thu hồi rừng đối với các chủ rừng để xảy ra mất rừng.
Bên cạnh đó, các địa phương cần đẩy mạnh công tác giao rừng gắn với giao đất lâm nghiệp, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhằm mục tiêu quản lý bảo vệ, sử dụng và phát triển rừng bền vững. Đồng thời, rà soát lại quy hoạch; kiểm soát chặt chẽ diện tích đất rừng, không để lợi dụng việc chuyển mục đích sử dụng rừng để phá rừng; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm luật về bảo vệ và phát triển rừng.
Về lâu dài, việc hoàn thiện hệ thống hạ tầng lâm nghiệp, kết hợp nâng cao đời sống cho người làm nghề rừng để giảm áp lực lên rừng là một trong những biện pháp căn cơ để ngăn chặn tình trạng phá rừng, khai thác rừng trái phép còn diễn ra ở một số địa phương.
Đến hết năm 2025, cả nước phấn đấu trồng 1 tỷ cây xanh. Đây chính là một trong những tiền đề quan trọng để Việt Nam bảo vệ môi trường sinh thái và ứng phó với biến đổi khí hậu, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và hướng đến phát triển bền vững.
Thanh Thảo
