Giới thiệu khái quát thị xã Cai Lậy

Đây là nơi diễn ra trận đánh lớn nhất miền Nam kể từ sau Hiệp định Giơ-ne-vơ vào ngày 2-1-1963, báo hiệu sự sụp đổ của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” mà Mỹ áp dụng trong chiến tranh xâm lược Việt Nam.

Do thất bại nặng nề trong trận đánh, giặc cho pháo và máy bay ném bom vào trận địa Ấp Bắc, làm cháy nhiều nhà dân. Mặc dù vậy, các mẹ, các chị vẫn nấu cơm tiếp tế cho bộ đội. Từ đấy đã vang lên những câu ca dao ca ngợi tấm lòng của người dân Ấp Bắc:

“Bom rơi thì mặc bom rơi
Chị em Ấp Bắc vẫn khơi bếp hồng
Thổi nồi cơm dẻo thơm nồng
Giúp anh bộ đội no lòng đánh hăng”

      Đến với khu di tích, du khách sẽ được đi trong quần thể rộng lớn với 2 phân khu chức năng. Khu vực 1 gồm có tượng đài, nhà mộ 3 chiến sĩ gang thép, 3 hồ sen lớn, nhà trưng bày xe tăng, máy bay, công viên với nhiều loại cây kiểng.

       Khu vực 2 gồm có nhà trưng bày hiện vật, phía dưới là hồ sen, bên trái là quảng trường và công viên được trồng cây cảnh; phía sau là những mô hình được phục chế tái hiện cảnh dân quân tải thương, nấu cơm, trảng xê, hầm bí mật. Xa xa ngoài cánh đồng rộng lớn là những biểu tượng máy bay, xe tăng địch bị bốc cháy.

       Ngày 2-1 hàng năm, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương long trọng tổ chức lễ kỷ niệm tại khu di tích này.

Di tích Lăng Tứ Kiệt

Lăng Tứ Kiệt đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ VH-TT&DL) công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Đây là niềm vui lớn của nhân dân trong huyện Cai Lậy trước đây (nay là thị xã Cai Lậy) đối với một di tích gắn liền với truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm vào giữa thế kỷ XIX.

Ảnh: Lăng Tứ Kiệt

Nằm ở trung tâm thị xã Cai Lậy, với cổng nhìn ra đường 30-4, lăng Tứ Kiệt đã được trùng tu, xây dựng lại theo kiến trúc truyền thống chia làm 2 khu vực rõ rệt: chính tẩm và nhà mộ.

Chính tẩm được thiết kế theo lối thờ phụng có bàn thờ, lư hương, đôi hạc; chính giữa có bằng công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia và bài vị, tạo nét nghiêm trang.

Phía sau là nhà mộ có 4 ngôi mộ tượng trưng dán gạch tráng men khá tươm tất. Khuôn viên quanh lăng được tôn tạo, bố trí thêm các loại kiểng quý lúc nào cũng được cắt tỉa cẩn thận, tạo nên nét hài hòa với cảnh quan chung quanh.

Du khách đến tham quan sẽ hài lòng với khung cảnh và càng thích thú hơn khi được nghe về lai lịch của di tích này.

Nhân viên thuyết minh sẽ đưa du khách trở về những năm đầu khi thực dân Pháp xâm lược nước ta. Tứ Kiệt (hay Bốn ông) là cách gọi tôn kính của nhân dân đối với 4 vị anh hùng đã lãnh đạo nhân dân chống Pháp từ năm 1868 đến năm 1870. Đó là các ông: Trần Công Thận, Nguyễn Thanh Long, Ngô Tấn Đước và Trương Văn Rộng.

Sau khi giặc Pháp hạ thành Mỹ Tho và chiếm toàn bộ tỉnh Định Tường (năm 1861), Bốn ông tham gia cuộc khởi nghĩa do Thiên Hộ Dương khởi xướng và lãnh đạo, góp phần cùng nghĩa quân tạo nên những chiến thắng oai hùng.

Căn cứ Đồng Tháp Mười bị vỡ, Bốn ông về Cai Lậy chiêu mộ nghĩa quân tiếp tục phất cao cờ khởi nghĩa. Trong hàng loạt những chiến công của nghĩa quân Tứ Kiệt, cuộc tấn công vào thành Mỹ Tho và thiêu hủy đồn Cai Lậy có thể xem là 2 chiến công chói lọi nhất.

Sau 2 năm hoạt động gây cho giặc nhiều tổn thất, cuộc khởi nghĩa Tứ Kiệt đành chịu thất bại trước sự bao vây và đàn áp tổng lực của Pháp. Bốn ông cùng 150 nghĩa quân bị bắt. Bọn chúng đem vinh hoa phú quý ra dụ dỗ các ông trong nhiều ngày nhưng không thành.

Ngày 14-2-1871 (nhằm ngày 25 tháng Chạp năm Canh Ngọ), giặc đưa Bốn ông ra pháp trường xử trảm, bêu đầu ở chợ Cai Lậy nhằm uy hiếp tinh thần của dân chúng, sau đó vùi dập ở bến sông cạnh chợ. Thân nhân mang thân mình các ông về quê nhà, gắn chiếc đầu giả làm bằng đất sét vào chôn cất.

Cảm kích 4 vị anh hùng, nhân dân Cai Lậy đã bí mật mang chôn thủ cấp của Bốn ông và đắp mộ, hương khói trang nghiêm. Ở làng Mỹ Trang, ông Nhiêu học Đặng Văn Ngưu dựng trước nhà 1 ngôi miếu thờ ngay khu đất giặc bêu đầu Bốn ông. Ngôi miếu lợp ngói âm dương và để che mắt chính quyền thực dân, người ta gọi đó là chùa Ông ( vì phía trước lập bàn thờ Quan Công tượng trưng cho trung nghĩa), còn phía sau lập bài vị khắc 4 chữ Tứ vị thần hồn sơn son thiếp vàng rực rỡ (nên có người gọi là Miếu cô hồn).

Mặc dù vậy nhưng ai ai cũng biết đó là miếu thờ Tứ Kiệt. Trận bão năm Giáp Thìn (1904) làm ngôi miếu đổ sập. Ông Nhiêu dời ngôi miếu về làng Thanh Sơn (trước thuộc xã Thanh Hòa nay là thị trấn Cai Lậy). Hiện ngôi miếu tọa lạc tại KP.1, thị trấn Cai Lậy, cách lăng hơn trăm mét. Còn ngôi mộ nơi chôn 4 thủ cấp từ năm 1871 được đắp bằng đất, xung quanh có hàng rào bằng cau sơn vôi trắng. Gần đó có cây còng cổ thụ tỏa bóng mát tạo bầu không khí linh thiêng.

Vào những năm 30 của thế kỷ trước, người ta đồn rằng: Những đêm thanh vắng ở khu mộ Bốn ông có tiếng quân reo, ngựa hí. Huyền thoại về Bốn ông được lan truyền khắp vùng. Năm 1938, trong đội lính mã tà có ông Đội Lung vì cảm mộ tấm lòng trung nghĩa của Bốn ông nên thuê thợ làm tấm bia đá đặt tại đầu mộ. Bia khắc dòng chữ “Đại Nam Mỹ Tho tỉnh, Thanh Hòa thôn, tứ vị cựu quan chi mộ”.

Mãi đến năm 1954, quận trưởng Lê Văn Thai đồng ý cho nhân dân xây dựng lại ngôi miếu và 4 ngôi mộ tượng trưng bằng xi măng song song và gần sát nhau, xung quanh có hàng rào sắt kiên cố ngay trên nấm đất cũ. Khu vực này gọi là lăng Tứ Kiệt. Năm 1967, nhân dân Cai Lậy tiến hành trùng tu ngôi miếu và khu mộ Bốn ông quy mô hơn, trong có miếu thờ, ngoài có nhà khách. Tại lăng có Ban Quí tế lo việc trùng tu cúng bái.

Hàng năm, vào ngày 25 tháng Chạp âm lịch, nhân dân Cai Lậy tụ tập đông đúc về đây tảo mộ và làm giỗ rất trang trọng, thành kính tưởng nhớ đến Bốn ông vì nước quên mình, vì dân giết giặc, nêu tấm gương sáng ngời cho hậu thế. Nghi thức tế lễ theo lối cổ truyền có sự cố vấn của ông Trương Ngọc Tường – nhà nghiên cứu về Nam bộ, quê ở Cai Lậy.

Năm 1998, Sở Văn hóa – Thông tin Tiền Giang kết hợp UBND huyện Cai Lậy dành ra một ngân khoản đáng kể để trùng tu toàn diện khu lăng mộ Tứ Kiệt, tương xứng với tầm vóc và khí phách anh hùng của Bốn ông đúng như hai câu đối được chạm khắc tại cổng:

Tứ vị anh hùng vị quốc hy sinh vĩnh niệm
Kiệt nhân nghĩa cử tinh thần bất khuất lưu tồn.

Nhân kỷ niệm 128 năm ngày Bốn ông hy sinh, lăng được khánh thành. Từ đó đến nay, đông đảo nhân dân khắp nơi đến viếng và thắp hương tưởng niệm người đã khuất. Đến thăm lăng Tứ Kiệt, chắc chắn du khách sẽ hiểu thêm tấm lòng của người dân địa phương với Bốn ông – những người đã góp phần điểm tô cho 4 chữ vàng Địa Linh Nhân Kiệt của Tiền Giang luôn ngời sáng./.