Với tư cách là người trong cuộc, các nhà thơ nữ nghĩ gì về thơ nói chung và thơ của giới nữ nói riêng? Xin gửi đến bạn đọc những suy tư của một số gương mặt thơ nữ đang hiện diện trong đời sống văn chương hôm nay.
Bình Nguyên Trang (Hà Nội):
Thơ phải giúp người đọc nhận ra vẻ đẹp của đời sống
Thơ là gì, có đến hàng trăm hàng ngàn quan điểm. Mỗi người làm thơ sẽ có một cách nói riêng đậm dấu ấn cá nhân họ về thơ. Thời điểm ban đầu làm thơ tôi cũng hay đưa ra quan điểm này nọ, nhưng đến lúc này thì trong tôi, mọi quan điểm về thơ đã biến mất.
Hiện nay có rất nhiều cách viết thơ, cách đưa thơ đến người đọc cũng nhiều tương tự, và nhiều nhà thơ đến mức đôi khi người ta sợ gặp nhà thơ, sợ đọc thơ. Tôi cũng tự hạn chế mình với danh xưng nhà thơ. Việc đọc thơ đối với tôi giờ đây giống như một tiếng nói thầm. Thơ, với tôi, là tiếng nói đậm đặc tính cá nhân, tính riêng tư trong cảm xúc của người viết, vào lúc họ ngồi trước trang giấy. Nhưng tiếng nói ấy một khi họ quyết định mang nó đến với người đọc, sẽ chỉ trở thành thơ thực sự khi nó gặp được sự đồng cảm mạnh mẽ từ người đọc. Nó phải mang đến một sự thức giấc nào đó trong tâm hồn người, làm cho người ta muốn vượt lên trên về khía cạnh tâm thức, mà không phải là những ve vuốt xuôi tai, đèm đẹp hay nhào lộn làm xiếc với ngôn từ để thu hút đám đông. Đằng sau những bài thơ hay không phải là hết, mà là một khoảng im lặng thu hút để người đọc có thể đắm trong im lặng đó rất lâu để rồi nhận ra thêm chút nào đó vẻ đẹp của đời sống này.
Nguyễn Thúy Quỳnh (Thái Nguyên):
Nơi bày tỏ căn tính và hướng đến vẻ đẹp nhân tính
Nghĩ về thơ, tôi nhớ một người anh lớn vô cùng yêu quý của chúng tôi giờ này đang ở cõi rất xa – nhà phê bình văn học Chu Văn Sơn. Bậc thầy tinh anh, tài hoa ấy sinh thời luôn trăn trở đi tìm giúp thiên hạ câu trả lời cho câu hỏi: “Thơ chúng ta đang hướng tới cách sống nào, ánh sáng nào? Thơ có thể làm gì cho con người thời nay?”. Anh cùng chúng tôi kiên trì theo đuổi quan niệm “Thơ là phần người được chưng cất ký thác vào ngôn từ. Có thể mỗi thời một khác, mỗi quan niệm một khác, nhưng thơ chân chính tất phải là sự cất tiếng của phần người để hoàn thiện tư cách người cho con người” trong lời ngỏ mở trang mà anh chấp bút.
Thơ hiện thời hay thời nào đi nữa, cũng là nơi con người vừa bày tỏ căn tính vừa hướng đến vẻ đẹp của nhân tính. Có thể cái văn bản thơ thành công hay chưa thành công về mặt nghệ thuật ngôn từ, nhưng khi ai đó bắt đầu gọi chữ nghĩa trong đầu mình ra để sắp xếp chúng với một trật tự mới thì tâm hồn họ đã cất lên những tia sáng lộng lẫy, ấm áp của cái đẹp và sự thiện lương.
Nguyễn Thị Kim Nhung (Hà Nội):
Những tiếng nói bên trong, thăm thẳm và thầm kín
Là một biên tập viên thơ ở Tạp chí Văn nghệ Quân đội, trong vài năm qua tôi có may mắn được tiếp cận và đọc thơ của nhiều tác giả. Theo cảm quan của riêng tôi, thơ nữ hiện nay đang bung tỏa theo nhiều hướng để khẳng định cá tính, màu sắc và sức vóc của mình. Những cái tên tôi yêu thích và nghĩ rằng họ sẽ còn có những sức bật tiếp theo là Trần Kim Hoa, Nguyễn Thúy Quỳnh, Đinh Thị Như Thúy, Nguyễn Thị Thúy Hạnh, Lữ Mai, Nguyễn Thị Thùy Linh… Trong dòng chảy chung của thơ ca, tôi thích những mạch nguồn riêng ấy, họ đi theo lối âm thầm và đầy sáng tạo. Thơ với tôi là những tiếng nói bên trong, thăm thẳm và thầm kín. Thơ phải có sức gợi, sức liên tưởng trong ý tứ; sự run rẩy, lay động trong hình ảnh và nhịp điệu. Tôi muốn đọc những bài thơ mà ngay cả khi câu chữ dừng lại rồi âm hưởng của nó vẫn tiếp tục dẫn tôi đến sự không cùng.
Bách Mỵ (Đà Nẵng):
Cần một niềm đam mê mãnh liệt và sâu bền
Theo quan sát chủ quan của tôi, thơ nữ thỉnh thoảng xuất hiện một hiện tượng đặc sắc nhưng không được nuôi dưỡng nên dễ bị mai một. Có lẽ, do đặc điểm cuộc sống phụ nữ dễ bị hoàn cảnh chi phối hơn nam giới, ít chủ động hơn nên khó có sự đầu tư thích đáng cho hoạt động sáng tác. Một số phụ nữ có hồn thơ, có thiên hướng và cá tính sáng tạo, nhưng tự phát và không được vun bồi nên chỉ sáng tác ở một giai đoạn nào đó, đến khi bị những bận bịu lo toan chi phối thì cái – vốn – có đã ít lại càng ít ỏi thêm. Do vậy, nội lực sáng tạo ngày càng nghèo. Công việc nào cũng vậy, cần một niềm đam mê mãnh liệt và sâu bền. Với thơ và nghệ thuật, tôi nghĩ phải cần hơn thế nữa.
Tạ Anh Thư (Bình Dương):
Mỗi dòng thơ, mỗi gương mặt thơ có những độc giả riêng của mình
So với những giai đoạn trước, thơ nữ Việt Nam đương đại có một bản sắc riêng. Đó là tiếng nói của nữ quyền, thể hiện rõ ở nhu cầu bộc lộ chân thật bản ngã của người phụ nữ trong tình yêu và khát vọng sống trọn vẹn từng phút giây theo mô thức hiện đại. Trong tình yêu, nếu ở thơ nữ truyền thống “anh” chính là thế giới, là “cái cớ” để “em” làm thơ và tự nghĩ về mình thì bây giờ ngược lại: “Em” là trung tâm, là thước đo để đánh giá mọi giá trị. Các nhân vật nữ không còn thụ động ngồi chờ được yêu mà chủ động yêu, chủ động trong việc xây dựng tình yêu đôi lứa, vun đắp sự bền vững của gia đình. Chính vì vậy, họ cũng đòi hỏi hạnh phúc cá nhân phải được đảm bảo. Nếu mong muốn đó không được đáp ứng, họ sẵn sàng rời đi. Tinh thần đó đã tạo nên tính cách tân mạnh mẽ trong cả nội dung và hình thức của nhiều tác phẩm thơ nữ đương đại.
Đối với tôi, không nên tạo ra những quy chuẩn cứng nhắc để đánh giá một bài thơ là “hay” hay “dở”, “sang” hay “sến”. Mỗi dòng thơ, mỗi gương mặt thơ có những độc giả riêng của mình. Hãy để thời gian làm công việc của nó.
Trần Hoàng Thiên Kim (Hà Nội):
Thơ nữ trẻ đương đại đã có bước tiến mới, phù hợp với thời đại công nghệ số và văn học mạng
Trong bối cảnh nền văn học nước nhà đang có nhiều thay đổi và phát triển với những bước đi mới, thơ nữ Việt Nam hiện đại, đặc biệt là thơ nữ trẻ đương đại, đã có bước tiến mới, phù hợp với thời đại công nghệ số và văn học mạng. Họ giàu tài năng lại có tâm hồn nhạy cảm, dễ rung động trước hiện thực đời sống. Đây là điểm mạnh của phái nữ đã mang đến cho thơ các chị tiếng nói phong phú, đằm thắm mà không ít những suy nghĩ trách nhiệm trước cuộc đời.
Cùng với việc tiếp tục khai thác hướng đề tài cũ nói về thân phận người đàn bà, về tình yêu về lòng thủy chung son sắt, tình mẹ con, bầu bạn, những tác giả thơ nữ trẻ đi sâu khai phá những đề tài mới đầy những biến động của đời sống, những va đập của đời thường, niềm khát khao mãnh liệt hướng tới những cái mới, những chân trời lạ lẫm. Tiếng thơ của họ bên cạnh những khát khao yêu thương, sẻ chia, bù đắp, những khát khao chồng vợ, tổ ấm gia đình hạnh phúc, còn xuất hiện một cảm hứng mới rất hiện đại mang đầy bản năng trong ngôn từ, cảm xúc.
MAI HƯƠNG
