Về nguồn gốc ra đời của nghệ thuật Ca trù
Ca trù thịnh hành từ thế kỷ 15, từng là một loại ca trong cung đình và được giới quý tộc và trí thức yêu thích.
Ca trù có nguồn gốc rất xa xưa, theo sử có từ 700 năm trước, theo dân gian thì có từ 1.000 năm, nhưng thịnh nhất là từ thế kỷ 15, có lúc được xem như là một loại ca trong cung đình và được giới hoàng thân, quý tộc, văn nhân, tài tử yêu thích. Ca trù có thể xem là loại hình nghệ thuật phối hợp nhuần nhuyễn và đỉnh cao giữa thi ca và âm nhạc…
Ca trù bắt đầu có từ thời nhà Lê (thế kỷ XV) sau khi cây đàn đáy do Đinh Lễ (hay Đinh Dự theo một số Giáo phường) sáng chế ra. Ca trù là dạng nghệ thuật biểu diễn dùng nhiều thể văn chương như thể phú, thể truyện, thể ngâm, nhưng thể văn chương phổ biến nhất là Hát nói.
Ca trù còn có rất nhiều tên gọi. Tuỳ từng địa phương, từng thời điểm mà hát Ca trù còn gọi là hát ả đào, hát cô đầu, hay hát nhà tơ… tuy nhiên dù có tồn tại ở dạng tên gọi nào thì sự tồn tại của Ca trù luôn gắn liền với các đào nương “không có đào nương bất thành Ca trù, khi nói đến Ca trù không thể không nói tới đào nương”
Ca nương Kim Ngọc và nghệ sĩ đàn đáy Bá Hải thuộc CLB ca trù HN. Ảnh: Lao Động
Để trở thành một đào nương hay còn gọi là ca nương cũng không phải là chuyện dễ, phải hội được nhiều tiêu chuẩn khắt khe như giọng hát, năng khiếu âm nhạc (thẩm âm, gõ phách), tri thức âm nhạc và văn thơ, lòng đam mê và kiên trì…
Sự tồn tại của Ca trù được quyết định bởi chính các đào nương. Các đào nương chính là những người truyền tải và thể hiện những cái hay, cái đẹp, cái độc đáo của Ca trù, giúp Ca trù tồn tại cho đến ngày nay.
Tháng 10.2009, Ca trù được UNESCO công nhận là Di sản phi vật thể nhưng cần phải bảo vệ khẩn cấp, với 16 tỉnh, thành phố ở phía Bắc Việt Nam. Trong đó, Hà Nội hiện sở hữu “vốn” Ca trù nhiều nhất, phong phú nhất cả nước, với khoảng 14 CLB, nhóm Ca trù đang hoạt động. Một số CLB tạo được uy tín, tiếng vang lớn trong và ngoài nước như Giáo phường Thái Hà, CLB Ca trù Hà Nội, CLB Ca trù Lỗ Khê, CLB Ca trù Thăng Long…
