Nhà thơ Nguyễn Đức Mậu.
Có một thuở, tôi và nhà thơ Mã Giang Lân, nhà thơ Vũ Từ Trang thường hay gặp nhau. Thường thì đôi ba tuần hay một tháng là gọi điện là hẹn gặp. Gặp là vui, là bàn chuyện thế sự, chuyện văn chương. Lại có lần hứng lên Vũ Từ Trang đánh xe chở tôi và Mã Giang Lân đi chơi đôi ba ngày ở vùng Lục Ngạn hay Kinh Bắc. Chuyến đi ngắn ngày đôi khi lại có được những bài thơ, câu thơ ngẫu hứng, giàu chiêm nghiệm, cảm xúc. Hồi đó Mã Giang Lân thường có những chùm thơ mới. Vũ Từ Trang say mê viết về chân dung bạn bè. Thơ mới làm thường muốn đọc, muốn chia sẻ. Mã Giang Lân đang viết đều viết khỏe, vậy là mỗi lần gặp, tôi và Vũ Từ Trang đều được nghe những bài thơ Mã Giang Lân mới viết.
Vũ Từ Trang khen Mã Giang Lân có những câu thơ hay: “Bạn cùng tôi quán trưa mưa hoa sấu/ giờ đã mây bay.” Tôi thích chất men say trong bài Đà Lạt vang và cách khai thác đề tài trong bài Ra phố: “Không ra phố lại nhớ/ chả biết nhớ cái gì/ lững thững vỉa hè nem nép lối đi/ sợ qua đường/ sợ xe điên người vô cảm… Đụng cây đa Nhà bò cây đa vẫn thế/ cứ thấy nhiều người khấn vái dâng hương”. Mã Giang Lân có bài Cổ phong nhớ viết về Vũ Từ Trang:
Nhớ bữa cơm nghèo vài trứng lép
vừa ăn vừa chuyện cứ linh đình
vui buồn lắm lúc dàn dụa mắt
thương ai thương bạn lại thương mình…
Mã Giang Lân có những câu viết về tôi trong năm tháng chiến tranh: “Ta còn người bạn vong niên/ chiến tranh qua vẫn cứ triền miên đau/ mắt quầng hai hố bom sâu/ văn chương chữ nghĩa lại đau đáu chờ…”. Một lần, thật bất ngờ, Mã Giang Lân đọc cho Vũ Từ Trang và tôi nghe bài thơ mới viết về chính ba người:
Bộ ba
Lâu lâu ngồi đủ bộ ba
cứ như ở tận miền xa xăm về
đứa đi đánh giặc trăm quê
bây giờ thơ phú cũng mê mệt rồi
đứa xây nghiệp lớn hơn người
nhà cao cửa rộng nhìn thơi thả ngồi
đứa lo phận nghiệp trồng người
sớm khuya sách vở chẳng ngơi nghỉ đèn
bộ ba như thế này em
người nào đáng nhớ đáng khen người nào
gập ghềnh khi thấp khi cao
thị thành chen chúc bước sào sạo đi
lơ ngơ nắng gió biết gì
nguồn trơ nước nghẹn đã trì trệ sông
loanh quanh cá chậu chim lồng
mà tù giam lỏng thì không là tù
còn đi còn ngại sa mù
còn ngồi còn nghĩ đến u ám ngày
cả ba cùng xòe bàn tay
tay này cầm bút đã dày dặn thêm
tay này mòn mỏi đếm tiền
tay này giấy mực đủ phiền phức chưa
Này em mù đã thành mưa
nghĩ xem thiên hạ buồn xưa nay nhiều.
2018
Qua từng chặng đường thơ, Mã Giang Lân có những đổi mới tìm tòi. Riêng về thơ lục bát, một thể thơ truyền thống, quen thuộc, dễ viết, khó hay, Mã Giang Lân cũng tạo cho mình một cách nói độc đáo riêng, khó lẫn với những tác giả khác. Mã Giang Lân có nhiều bài thơ lục bát hay như: Thu, Xuân, Mẹ về, Lên cao, Sang đông, Quê nhà, Tết trùng dương, Học… Bài Bộ ba cũng là bài thơ lục bát hay của Mã Giang Lân. Vũ Từ Trang thích câu: “bộ ba như thế này em/ người nào đáng nhớ đáng khen người nào/ gập ghềnh khi thấp khi cao/ thị thành chen chúc bước sào sạo đi”. Còn tôi lại nhớ: “loanh quanh cá chậu chim lồng/ mà tù giam lỏng thì không là tù/ còn đi còn ngại sa mù/ còn ngồi còn nghĩ đến u ám ngày…”
Trong Bộ ba ấy, nhà thơ Vũ Từ Trang mắc bệnh hiểm nghèo và ra đi năm 2020, còn lại nhà thơ Mã Giang Lân và tôi. Vũ Từ Trang phát hiện bị bệnh ung thư vào cuối năm 2016 nhưng khi đối diện với căn bệnh quái ác này ông vẫn giữ được tinh thần lạc quan. Những ngày không phải nằm viện, ông vẫn cùng bạn bè vào Sài Gòn, Đà Lạt, đi chơi Hải Phòng, đi trại sáng tác Tam Đảo… Đi chơi hoặc lao vào công việc để nguôi quên niềm đau bạo bệnh. Trước khi qua đời, Vũ Từ Trang đã cho ra đời tiểu thuyết Và khép rồi lại mở do Nhà xuất bản phụ nữ phát hành. Giờ đây, thi thoảng tôi vẫn đến phố Cảm Hội, Lò Đúc thăm nhà thơ Mã Giang Lân. Chúng tôi ngồi hàn huyên tâm sự và đôi khi nhớ lại một thời xưa cũ. Thời mà Mã Giang Lân có chùm thơ Trụ cầu Hàm Rồng và Bình minh trên sông được giải Ba cuộc thi thơ Báo Văn nghệ năm 1969, Vũ Từ Trang còn ở vùng đất Kinh Bắc và tôi còn đang ở cánh rừng đất Lào xa lắc…
