Thông cáo báo chí: Giải Nobel Hóa học năm 2022

Người dịch: Nhà thơ, dịch giả Bùi Xuân

Ngày 5 tháng 10 năm 2022
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển quyết định trao Giải thưởng Nobel Hóa học năm 2022 cho:

Carolyn R. Bertozzi
Đại học Stanford, CA, Hoa Kỳ
Morten Meldal
Đại học Copenhagen, Đan Mạch
K. Barry Sharpless
Scripps Research, La Jolla, CA, Hoa Kỳ

“vì sự phát triển hóa học click và hóa học sinh trực giao” (“for the development of click chemistry and bioorthogonal chemistry”)

The Nobel Prize in Chemistry 2022 min - Thông cáo báo chí của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển về Giải Nobel Hóa học năm 2022

Chỉ cần nói click và các phân tử sẽ kết hợp với nhau

Giải Nobel Hóa học năm 2022 là làm cho các quá trình khó khăn trở nên dễ dàng hơn. Barry Sharpless và Morten Meldal đã đặt nền móng cho một dạng chức năng của hóa học – hóa học click (click chemistry )- trong đó các khối cấu tạo phân tử kết hợp với nhau nhanh chóng và hiệu quả. Carolyn Bertozzi đã đưa hóa học click lên một tầm cao mới và bắt đầu sử dụng nó trong các cơ thể sống.

Đã từ lâu, các nhà hóa học đã mong muốn xây dựng các phân tử ngày càng phức tạp. Điếu này, trong nghiên cứu dược phẩm, thường liên quan đến việc tái tạo nhân tạo các phân tử tự nhiên có đặc tính y học. Điều này, đã dẫn đến nhiều cấu trúc phân tử đáng  mong đợi, song thường tốn thời gian và rất tốn kém để sản xuất.

Johan Åqvist, Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học, cho biết: “Giải thưởng Hóa học năm nay không  đi sâu vào những vấn đề quá phức tạp, mà tập trung vào những vấn đề đơn giản và dễ dàng. Những phân tử hữu dụng có thể được xây dựng theo cách thức trực tiếp hơn.”

Barry Sharpless – người giành được giải Nobel Hóa học thứ hai – đã bắt đầu thực hiện một điều đặc biệt[1]. Vào khoảng năm 2000,  Sharpless đã đưa ra khái niệm về hóa học click, là một dạng hóa học đơn giản và đáng tin cậy, trong đó các phản ứng xảy ra nhanh chóng và tránh được các phụ phẩm không mong muốn.

Ngay sau đó, Morten Meldal và Barry Sharpless – cả hai hoàn toàn độc lập với nhau – đã công bố một vấn đề mà ngày nay đã trở thành viên ngọc quý[2] của hóa học click: sự phản ứng cộng đóng vòng azide-alkyne xúc tác bằng đồng. Đây là phản ứng hóa học tối ưu và hiệu quả, hiện đang được sử dụng rộng rãi. Cùng với nhiều ứng dụng khác, nó được sử dụng trong việc phát triển dược phẩm, lập bản đồ DNA và tạo ra các vật liệu phù hợp hơn với mục đích.

Carolyn Bertozzi đã nâng hóa học click lên một tầm cao mới. Để lập bản đồ các phân tử sinh học quan trọng nhưng khó tìm trên bề mặt tế bào – các phần tử sinh học này được gọi là glycan – bà đã phát triển các phản ứng click hoạt động bên trong cơ thể sống. Các phản ứng sinh học qua thực nghiệm của bà đã diễn ra mà không làm gián đoạn quá trình hóa học thông thường của tế bào.

Các  phản ứng này đang được sử dụng trên toàn cầu với nhằm khám phá các tế bào và theo dõi các quá trình sinh học. Với việc sử dụng các phản ứng sinh học, các nhà nghiên cứu đã cải tiến các dược phẩm điều trị ung thư, hiện đang được thử nghiệm trong các thử nghiệm lâm sàng.

Hóa học click và phản ứng sinh học đã đưa hóa học vào kỷ nguyên của chủ nghĩa hữu dụng. Điều này đã đang mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại.

*

heir functional chemistry works wonders min - Thông cáo báo chí của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển về Giải Nobel Hóa học năm 2022

Hình ảnh minh họa

Các hình minh họa được sử dụng miễn phí cho các mục đích phi thương mại. Attribute ”© Johan Jarnestad / Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển”

Hình minh họa: Giải Nobel Hóa học 2022 (pdf)

Hình minh họa: Click pdf phản ứng)

Hình minh họa: Hóa học sinh học (pdf)

Đọc thêm về giải thưởng năm nay:

Nền tảng khoa học phổ biến: Their functional chemistry works wonders (pdf)
Cơ sở khoa học: Click chemistry and bioorthogonal chemistry (pdf)

Tiểu sử các nhà khoa học:

Carolyn R. Bertozzi, sinh năm 1966 tại Mỹ. Tiến sĩ năm 1993 tại UC Berkeley, CA, Hoa Kỳ. Anne T. và Robert M. Bass Giáo sư tại Đại học Stanford, CA, Hoa Kỳ.

Morten Meldal, sinh năm 1954 tại Đan Mạch. Tiến sĩ 1986 tại Đại học Kỹ thuật Đan Mạch, Lyngby, Đan Mạch. Giáo sư tại Đại học Copenhagen, Đan Mạch.

K. Barry Sharpless, sinh năm 1941 tại Philadelphia, PA, Hoa Kỳ. Tiến sĩ năm 1968 tại Đại học Stanford, CA, Hoa Kỳ. W. M. Keck Giáo sư tại Scripps Research, La Jolla, CA, Hoa Kỳ.

Số tiền giải thưởng: 10 triệu kronor Thụy Điển, được chia đều giữa các Nhà khoa học thắng giải.

Thông tin thêm: www.kva.se và www.nobelprize.org

Liên hệ báo chí: Eva Nevelius, Thư ký Báo chí, +46 70 878 67 63, [email protected]

Chuyên gia: Olof Ramström, +46 70 433 42 60, [email protected], thành viên của Ủy ban Nobel Hóa học

B.X

————-

[1] Trong Thông cáo sử dụng thành ngữ “ started the ball polling” có nghĩa là bắt đầu thức hiện một điều gì đó thật đặc biệt, lớn lao. ND

[2] Nguyên văn trong Thông cáo là “the crown jewel”. ND

     


     

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây