Trong các dòng họ, sự hình thành, phát triển và trưởng thành, chung lưng đấu cật đánh giặc và giữ nước, góp phần tô thắm các trang vàng lịch sử suốt hàng ngàn năm của dân tộc Việt Nam, dòng họ Phùng là một trong những dòng họ có võ công, có văn hiến, có nền nếp kỷ cương, có nhiều nhân tài, một trong những dòng họ quang minh chính đại bậc nhất trong lịch sử dân tộc.
Nhà văn Phùng Văn Khai phát biểu tại Hội đồng họ Phùng Việt Nam.
Nói về lịch sử không thể không nói tới các nhân vật lịch sử, những biến cố lịch sử và những huyền thoại, huyền tích của lịch sử. Lịch sử Việt Nam là lịch sử của 4.000 năm giành độc lập dân tộc, dựng nước và giữ nước. Tại sao phải luôn luôn đặt vấn đề giành độc lập dân tộc, dựng nước và giữ nước lên hàng đầu. Một câu hỏi tưởng như rất dễ trả lời, nhưng càng trả lời càng thấy cần phải trả lời sâu rộng hơn, khoát đạt hơn, đạo hơn và đời hơn. Tự thân khái niệm nước, quốc gia, dân tộc cũng luôn luôn có nhiều biến động. Nước có thể hợp nhất hoặc chia tách từ nhiều nước, dân tộc hoặc quốc gia cũng thế và hoàn toàn có thể trở về cái định dạng ban đầu sau những biến cố lịch sử, chiến tranh và hòa bình. Cho thấy rằng lịch sử tưởng như là tất yếu, là cụ thể cũng hoàn toàn có thể không chính xác theo chủ quan của con người, lịch sử không thể là những kịch bản viết sẵn. Và trong dòng chảy lịch sử ấy, để xác quyết tầm vóc của dân tộc Việt Nam, sự đóng góp của các dòng họ, trong đó có dòng họ Phùng là hết sức quan trọng.
Dòng họ Phùng trong tiến trình lịch sử luôn nảy sinh nhiều nhân tài: quân sự, kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội… Những vị vua, những lương thần, danh tướng họ Phùng khi chủ trì hoặc tham gia lãnh đạo đất nước đều rất chú trọng tới suy nghĩ của quần chúng nhân dân, điều làm nên nền tảng chiến thắng để giành độc lập dân tộc, dựng nước và giữ nước từ cổ chí kim trước mọi kẻ thù xâm lược hùng mạnh. Thiết thân với suy nghĩ và đời sống của người dân là một điểm mạnh căn cốt, dung dị, truyền thống của họ Phùng. Người họ Phùng dù ở hạng nào đều một lòng một dạ với Tổ quốc, với vua, với nhân đân và với chính dòng họ. Những trọng thần, tướng lĩnh kiệt xuất như Phùng Thanh Hòa, Phùng Tá Chu, Phùng Phúc Kiều ở trong dân, các bậc nho thần, tiến sĩ nổi danh như Phùng Khắc Khoan, Phùng Đốc, Phùng Hữu Hiệu, Phùng Ông, Phùng Trạm, Phùng Viết Tu… ở trong dân. Có thể hiểu rằng, nhân tài họ Phùng xuất hiện từ nhân dân ở đâu cũng có, đời nào cũng có. Nó mang tính biện chứng sâu sắc, luôn mới mẻ và gần gũi, nó thiết thực và hiệu quả cho bất cứ một chế độ chính trị nào, là một đóng góp quan trọng của dòng họ Phùng trong tiến trình phát triển bền vững của dân tộc Việt Nam.
Dòng họ Phùng, ở những trang vàng chói lọi nhất của lịch sử dân tộc, trước tiên phải kể đến Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng, một trong những vị vua anh minh hiền sáng bậc nhất của dân tộc Đại Việt. Do khó khăn về sử liệu, các nhà sử học dường như còn phải dành nhiều tâm huyết hơn nữa để tiếp tục khẳng định những đóng góp lớn lao nhiều mặt của vị vua hiền sáng mang dòng họ Phùng đã được nhân dân hàng nghìn năm nay tôn vinh làm bậc cha mẹ. Cũng thật tự hào dòng họ Phùng có được người con ưu tú Phùng Hưng. Đức vua Phùng Hưng mãi mãi có chỗ đứng vững bền trong tâm thức, tâm linh nhân dân Đại Việt trong đó có các thế hệ con cháu họ Phùng.
Dòng họ Phùng, từ trước đó, đã sớm tự hào với danh tướng Phùng Thanh Hòa, ông vốn sớm tham gia cuộc khởi nghĩa của Lý Bí đánh đuổi quân xâm lược của nhà Lương. Khi Lý Bí lên ngôi xưng là Lý Nam Đế đã phong ông là Hữu tướng quân cùng với Tả tướng quân Triệu Quang Phục. Không phụ lòng dân, ơn vua, lộc nước, ông đã lập nhiều chiến công hiển hách trong công cuộc đánh đuổi giặc Lương, giành độc lập dân tộc, ghi lên những trang sử vàng của một dân tộc anh hùng.
Dòng họ Phùng cũng tự hào có được ông trạng dân phong – Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan, một danh nho, một đại thần lương đống không riêng của triều Lê mà là của cả Đại Việt, Ông từng nhiều lần bằng tài trí kiệt xuất của mình trong bang giao và xuất xử đã làm rạng danh nhân dân và Tổ quốc.
Dòng họ Phùng, ở những mặt tích cực nhất, luôn đặt nước lên trên vua, dân cũng ở trên vua, văn hoá ở trên chính trị, giường mối đoàn kết ở trên bè cánh thị phi, nhân phẩm ở trên tính cách, lợi ích dân tộc là tối thượng, trọng tình không mù quáng, ái quốc không tư vị, nhẫn nhục không hèn kém, cao thượng mà không hống hách. Ở đấy vấn đề con người được đặt lên hàng đầu. Ở đấy học đạo làm người trước học làm vua, làm quan, làm tướng. Ở đấy những bô lão được kính trọng, trẻ nhi đồng được nâng niu. Ở đấy tướng cởi trần tập võ với quân, người thương yêu ngựa, trâu, voi, chó. Và đó cũng là một trong những phẩm chất quý giá của con người họ Phùng, con người Việt Nam.
Xuyên suốt một tinh thần vì nước vì dân, vì sơn hà xã tắc, vì gia tộc là sợi chỉ xanh của dòng họ Phùng. Ngay từ ngày Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng giành độc lập, lên ngôi vua, và cả trước đó nữa, đối với họ Phùng, vấn đề dân tộc luôn được đặt lên hàng đầu. Vì dân tộc, vì danh dự dân tộc mình, từ vua đến dân mang họ Phùng đều sẵn sàng hy sinh quyền lợi và sinh mạng, cả gia đình, cả họ tộc. Các cành nhánh họ Phùng đã hàng nghìn năm nay, dù ở đâu, Tây Bắc, phía Bắc, Đông Bắc, Đông Nam, Tây Nam… cũng một lòng một dạ phấn đấu hy sinh vì Tổ quốc. Họ có trưởng tộc, có thủ lĩnh riêng của mình, nhưng cao hơn mọi trưởng tộc, thủ lĩnh và cả những người đứng đầu đất nước nữa phải là dân tộc, danh dự và nhân phẩm. Trong lịch sử, nhiều tấm gương trung liệt của những người họ Phùng đã khiến đất trời cảm động. Ai cũng sẵn lòng vào sinh ra tử, thảy đều sẵn sàng nhường nhịn, hy sinh, thảy đều giản dị kiên cường mà đặt quyền lợi quốc gia, dân tộc lên trên hết.
Sự đoan chính, cương trực và tinh thần kỷ luật cao, tấm lòng rộng lượng, bao dung, vì cái chung, vì nghĩa lớn, khí phách anh hùng của những người con họ Phùng đã góp phần làm lên những võ công, văn hiến của Đại Việt trong hàng nghìn năm tổ tiên ta trị quốc và đánh giặc.
Võ công đánh đuổi quân xâm lược nhà Đường giành lại độc lập dân tộc là một võ công hiển hách, một trang vàng chói lọi trong lịch sử đánh đuổi giặc ngoại xâm của dân tộc ta. Thực ra, với tâm thức dân tộc Việt Nam, trong đó có tâm thức của dòng họ Phùng, chiến tranh là một điều xưa nay trong mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước tổ tiên vẫn luôn răn là điều cấm kỵ, cần phải hết sức tránh nó. Tránh chẳng đặng đừng dân tộc ta mới phải đứng lên cầm gươm giáo. Những võ công ngoài dư ngân hào sảng của nó, thì sự ngẫm ngợi về máu xương các anh hùng dũng sĩ và nhân dân đã hy sinh là hết sức cần thiết. Bao nhiêu máu xương đổ xuống mà thành chiến công. Bao nhiêu những người lính thường, dân thường vô tội, lũ con đỏ và người già chết trong chiến tranh. Nên cũng phải thấy rằng truyền thống lịch sử của dân tộc ta nói chung, truyền thống dòng họ Phùng nói riêng là hết sức tránh chiến tranh, luôn tìm cách hoà hiếu, cởi bỏ mọi hận thù, chịu nhẫn nhịn, thậm chí sẵn sàng thua thiệt để yên ấm là một vấn đề xuyên suốt trong mấy nghìn năm lịch sử.
Cái thắng của đức, của trí và của khiêm, dường như là thắng lợi lớn nhất mà dòng họ Phùng đạt được. Cái thắng của Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng là đã bền gan kháng chiến hơn hai mươi năm để giành lại non sông, cả đời chăm dân, mở đất, phơi gan ruột với sĩ tốt để tiếng thơm đời đời và nhân dân luôn tôn vinh ngài như bậc Thánh. Tựu trung, sự thắng lợi và võ công đánh đuổi giặc xâm lăng của đức vua Phùng Hưng là một tất yếu của đúng thắng sai, thiện thắng ác, chính nghĩa thắng hung tàn, chí nhân thắng cường bạo, là chiến thắng của chân, thiện, mĩ, là chiến thắng của Người.
Có thể khẳng định, những người con dòng họ Phùng, đặc biệt là ở những thời đoạn hưng thịnh, những lúc gian nan chống giặc ngoại xâm luôn hướng tới cái đích cao nhất là con người và Tổ quốc. Con người ở đây bao hàm mọi tầng lớp, tôn giáo, sắc tộc, địa vị. Tổ quốc ở đây đúng nghĩa thiêng liêng nhất của nó, là trái tim, là khối óc, là danh dự của từng cá thể trong một cộng đồng lớn, cộng đồng các dòng họ đã kề vai sát cánh bên nhau mấy nghìn năm chung một dải non sông.
Những đóng góp của dòng họ Phùng là những đóng góp lớn, nó là một phần tinh hoa của con người Lạc Việt được hun đúc lại, soi sáng ra và rất cần được thế hệ trẻ tiếp tục bổ sung, phát huy và phát triển. Thái độ ứng xử với Tổ quốc và nhân dân của dòng họ Phùng là một thái độ nghiêm cẩn với lịch sử, nghĩa tình với đời sống của nhân dân, luôn biểu hiện một cách chân chính, bình đẳng và tâm huyết. Dòng họ Phùng cũng là một trong những dòng họ luôn luôn có đóng góp quan trọng về các mặt lịch sử, quân sự, văn hoá, kinh tế, chính trị… là một dòng họ luôn toàn tâm, toàn ý hướng tới con người và Tổ quốc Việt Nam.
