Giới thiệu khái quát huyện Kim Sơn
Huyện Kim Sơn nằm ở phía Đông Nam tỉnh Ninh Bình, có diện tích đất tự nhiên là 213,27 km2, dân số trên 180.000 người. Phía Bắc giáp huyện Yên Khánh, huyện Yên Mô; phía Đông giáp huyện Nghĩa Hưng (Nam Định); phía Tây giáp huyện Nga Sơn (Thanh Hoá); phía Nam giáp biển Đông.
Kim Sơn có địa hình tương đối bằng phẳng, độ cao thấp dần ra phía biển, nghiêng theo hướng Bắc – Nam và Đông – Tây, độ cao trung bình so với mực nước biển khoảng 0,9 – 1,2m. Diện tích đất đai của huyện Kim Sơn được chia làm hai vùng rõ rệt, đó là vùng đồng bằng và vùng ven biển.
Kim Sơn nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm và thường xuyên chịu ảnh hưởng của mưa bão. Tổng lượng mưa trung bình hàng năm 1.900mm, lượng bốc hơi trung bình/năm là 22mm, lượng mưa lớn nhất 457,5mm, trung bình 270mm. Nhiệt độ trung bình/năm là 23,40C (nhiệt độ cao nhất là 41,10C, thấp nhất 2,40C). Độ ẩm không khí trung bình là 86% (độ ẩm cao nhất là 91%, thấp nhất là 61%). Tốc độ gió lớn nhất là 4m/s, trung bình là 3,5m/s. Bão thường đổ bộ vào Kim Sơn từ tháng 6 đến tháng 9 hàng năm, bão mạnh nhất cấp 11 – 12.
Vùng biển Kim Sơn chịu ảnh hưởng của chế độ nhật triều không đều, biên độ trung bình 1,4m, lớn nhất có thể đạt 2m – 2,5m. Trong tháng có 2 kỳ nước lớn, mỗi kỳ 14 ngày với biên độ 1,5m – 2,2m. Trong thời kỳ nước cường đỉnh nhật triều trội hơn, mỗi ngày xuất hiện một đỉnh và một chân triều, tuy nhiên thời gian lên xuống và thời điểm xuất hiện đỉnh và chân triều không ổn định.
Kim Sơn có hệ thống sông ngòi dày đặc, có 3 sông lớn: Sông Đáy nằm phía Đông Nam huyện, chảy vào huyện Kim Sơn bắt đầu từ xã Xuân Thiện và đổ ra biển Đông ở cửa Đáy và sông Đáy là ranh giới giữa huyện Kim Sơn và huyện Nghĩa Hưng tỉnh Nam Định với chiều rộng 200m; sông Càn nằm phía Nam huyện Kim Sơn, từ Yên Mô chảy vào huyện Kim Sơn bắt đầu từ xã Lai Thành chảy qua các xã Định Hoá, Văn Hải, Kim Mỹ, Kim Hải và đổ ra biển Đông ở cửa Càn với chiều dài 9,3km, cùng với sông Đáy tạo nên lượng lắng đọng phù sa rất lớn cho vùng đất Kim Sơn, góp phần vào quá trình bồi tụ lấn ra biển Đông; sông Vạc bắt đầu từ huyện Hoa Lư chảy qua các huyện Yên Mô, Yên Khánh chảy vào huyện Kim Sơn, bắt đầu từ xã Yên Mật (thường gọi là sông Trì Chính) chảy vào sông Đáy, qua cửa Đài Giang hay còn gọi là Kim Đài đổ ra biển Đông. Ngoài ra, còn có các con sông rất quan trọng khác như: Sông Yêm bắt đầu chảy từ sông Vạc (Yên Mô) chảy vào sông Cà Mâu với chiều dài 4,5km; sông Ân chảy vắt ngang qua huyện Kim Sơn, bắt đầu từ xã Xuân Thiện qua các xã Chính Tâm, Kim Định, Hùng Tiến và chảy song song với quốc lộ 10 qua thị trấn Phát Diệm đến Lai Thành gặp sông Càn ở phía Tây. Đây là con sông được đào vào thời kỳ đầu thành lập huyện (1829). Với tầm nhìn chiến lược từ con sông này, nhà doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ đã cho làm hệ thống các sông nhánh, bình quân 250m-400m lại có một sông, đây cũng là ranh giới giữa xã, thôn tạo nên đồng đất Kim Sơn theo lối chữ “tỉnh”. Tổng chiều dài các con sông lớn, sông nhỏ tới hơn 100km và các con sông này đều chịu ảnh hưởng của thuỷ triều. Với hệ thống sông ngòi dọc ngang, tạo thuận lợi và rất quan trọng cho việc phục vụ thuỷ lợi, sản xuất và giao thông.
Về giao thông: Đường Quốc lộ 10 là tuyến đường trục chính, chạy suốt từ thành phố Ninh Bình qua huyện Yên Khánh đến Kim Sơn, bắt đầu từ xã Ân Hoà đến xã Lai Thành và huyện Nga Sơn (Thanh Hoá). Đường 480 từ Lai Thành qua Yên Mô đi Tam Điệp; đường 481 từ Yên Lộc đi đê Bình Minh III; đường 480D từ Yên Mô qua Tân Thành đi Định Hoá; đường 480E từ Yên Khánh vào xã Yên Mật, đường Quy Hậu đi đò Mười. Ngoài ra còn các đường do huyện quản lý.
Hành chính
Huyện Kim Sơn có diện tích 207 km² và 172.399 người, gồm hai thị trấn (Phát Diệm – huyện lỵ, Bình Minh), và 25 xã gồm Hồi Ninh, Chất Bình, Yên Mật, Kim Đông, Lai Thành, Yên Lộc, Tân Thành, Lưu Phương, Thượng Kiệm, Kim Chính, Đồng Hướng, Quang Thiện, Như Hoà, Hùng Tiến, Ân Hoà, Kim Định, Chính Tâm, Định Hoá, Văn Hải, Kim Tân, Kim Mỹ, Cồn Thoi, Kim Hải, Xuân Thiện, Kim Trung.
Lịch sử
Kim Sơn là vùng đất mở ra đời từ công cuộc khẩn hoang vùng bãi biển đầy lau sậy và sú vẹt dưới sự tổ chức và điều hành của Doanh Điền sứ Nguyễn Công Trứ năm Kỷ Tỵ, 1829. Đây là vùng đất mở, hàng năm tốc độ bồi tụ tiến ra biển từ 80 – 100 m. Chính vì thế Kim Sơn gắn với lịch sử của những cuộc chinh phục đất hoang bồi – quai đê lấn biển. Gần 200 năm đã tiến hành quai đê lấn biển sáu lần. Về diện tích hiện nay gấp gần 3 lần so với khi mới thành lập huyện.
Là vùng đất mới nên Kim Sơn không có nhiều di tích lịch sử ngoài những ngôi chùa mới nhưng Kim Sơn có nhà thờ Phát Diệm là một công trình kiến trúc tôn giáo độc đáo ở Việt Nam. Mặt khác Kim Sơn mang đặc trưng văn hóa đới sống của vùng đất mới với những người đi khai hoang lấn biển.
Kinh tế
Kim Sơn cùng với Hải Hậu (Nam Định) và Tiền Hải (Thái Bình) là những đơn vị đầu tiên đạt năng suất lúa 5 tấn/ha. Nền kinh tế của huyện Kim Sơn có 3 thế mạnh: Kinh tế nông nghiệp giữ vị trí quan trọng, chiếm gần 1/3 tổng sản lượng lúa của tỉnh Ninh Bình. Ngành thủ công nghiệp truyền thống sản xuất hàng chiếu cói, có giá trị hàng hóa lớn. Vùng kinh tế biển đã và đang được đầu tư khai thác, đây là một vùng có tiềm năng để phát triển thành một vùng sản xuất hàng hóa phong phú và đa dạng.
Kim Sơn hình thành 2 vùng địa lý kinh tế:
- Các xã khu vực phía nam (trung tâm là thị trấn Bình Minh) nằm ở ven biển có thế mạnh về khai thác và nuôi trồng thuỷ hải sản đặc biệt là tôm, ghẹ, sò, cua v.v… Tại đây nổi tiếng với nghề trồng cói. Phía nam Kim Sơn có vùng ven biển rộng gần 6.000 ha chứa đựng nhiều tiềm năng về thủy sản và du lịch. Tuy nhiên vấn đề giao thông đi lại và hạ tầng tương đối khó khăn.
- Các xã phía bắc (trung tâm là thị trấn Phát Diệm) thuộc khu vực phù sa bồi đắp đất đai màu mỡ là vựa lúa của tỉnh. Tại đây còn phát triển nghề thủ công truyền thống là nghề cói. Năm 2008 Kim Sơn có 7 làng nghề được công nhận là làng nghề truyền thống chiếu cói, đó là: Làng nghề Trì Chính, Kiến Thái, Thủ Trung (xã Kim Chính), Đồng Đắc, Hướng Đạo (xã Đồng Hướng) và Ninh Mật, Yên Thổ (xã Yên Mật).
Di tích lịch sử: nhà thờ Phát Diệm là một công trình kiến trúc đá nổi tiếng xây dựng từ năm 1890; đền thờ Nguyễn Công Trứ nằm bên quốc lộ 10 thuộc xã Quang Thiện; nhà thờ Cồn Thoi ở vùng ven biển; các di tích quốc gia khác như chùa Đồng Đắc, đình Thượng Kiệm và đền Chất Thành.
Thắng cảnh tự nhiên: Kim Sơn có 18 km bờ biển nằm giữa hai cửa sông lớn là sông Đáy và sông Càn Toàn bộ khu vực gồm thị trấn Bình Minh và các xã ven biển: Kim Đông, Kim Hải, Kim Trung đã được UNESCO công nhận là một trong những địa danh thuộc khu dự trữ sinh quyển thế giới. Tại đây thiên nhiên, sự sống còn đa dạng và hoang sơ. Thắng cảnh khu vực ven biển Kim Sơn nằm trong quy hoạch du lịch của tỉnh Ninh Bình bao gồm bãi biển, sông Cà Mau, rừng phòng hộ, các cù lao, cồn nổi, cửa sông Đáy, cửa sông Càn, v.v…
Đặc sản: rượu Kim Sơn là một đặc sản tiêu biểu của địa phương, các đặc sản khác có thế mạnh phát triển ở đây phải kể đến miến lươn, hải sản, gạo .v.v.
