Vừa qua, tại văn phòng Số 4 Lý Nam Đế – Hoàn Kiếm – Hà Nội, nhà văn Phùng Văn Khai – Phó Tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ quân đội đã có cuộc trò chuyện, phỏng vấn Thiếu tướng Phạm Tiến Luật về những vấn đề văn hóa lịch sử của dân tộc đang được khơi dậy thông qua chuyên mực “Những bài học từ lịch sử”.
Nhà văn Phùng Văn Khai: Thưa Thiếu tướng Phạm Tiến Luật, chúng ta đã có một số cuộc trò chuyện về những vấn đề văn hóa lịch sử trong thời gian vừa qua khá thú vị. Sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ II năm 2021 của Trung ương, các vấn đề về văn hóa, văn học nghệ thuật, trong đó các nhân vật văn hóa lịch sử được chú ý đến nhiều hơn. Cá nhân tôi đang thực hiện chuyên mục “Những bài học từ lịch sử” đã đề cập đến các bậc hoàng đế quân vương, những danh nhân, danh thần, danh tướng, người có công với nước trong tiến trình lịch sử đang được bạn đọc đón nhận. Với tư cách là thế hệ đàn anh, một người có nhiều kinh nghiệm, bản thân ông cũng đã thực hiện một số việc về văn hóa lịch sử, ông cho rằng chuyên mục “Những bài học từ lịch sử” có cần thiết không? Và chúng tôi đi thế nào cho đúng hướng và để phục vụ bạn đọc, bạn xem truyền hình được tốt hơn những vấn đề liên quan lịch sử?
Tác giả Bảo Thơ (áo đỏ) và Thiếu tướng Phạm Tiến Luật.
Thiếu tướng Phạm Tiến Luật: Vâng, xin nói đấy không phải là vấn đề cần thiết, mà theo tôi, trong điều kiện hiện nay, đấy là vấn đề cấp thiết của xã hội, của chế độ chúng ta. Chúng ta tồn đại được hay không là do lịch sử, thế giới có biết Việt Nam hay không là do lịch sử, thế nên nội dung này theo tôi là muốn chúng ta trường tồn mãi mãi với nhân loại, với thế giới và để dân tộc Việt Nam sáng mãi trong lòng mọi người thì lịch sử cần phải được khơi dậy, khai thông và tiếp tục viết những trang lịch sử vẻ vang nhiều hơn nữa để xứng đáng với truyền thống hào hùng ông cha ta đã để lại. Mới đây, tôi cũng đã nghiên cứu một số nội dung thông qua chuyên mục “Những bài học từ lịch sử” các dạn đang thực hiện, tôi thấy rằng các bạn rất trân trọng lịch sử, tôn trọng sự hào hùng và những dấu mốc tốt đẹp của lịch sử. Càng vui hơn khi tôi nhận được điện thoại chia sẻ của những cán bộ lão thành, những cựu chiến binh đã là cán bộ cao cấp của quân đội như đại tá An Minh Thuý – người Thủ trưởng của tôi (Nguyên Cục trưởng Cục Hậu cần Quân khu 3) rất tâm đắc khi theo dõi chuyên mục “Những bài học từ lịch sử”, đấy là tín hiệu rất tốt, cũng là hiệu ứng của chương trình các đồng chí đang thực hiện đã đi đúng hướng vào tâm trí nhiều khán giả. Tuy nhiên, tôi thấy rằng phải đi vào thêm những khía cạnh nữa. Ví dụ: chúng ta phải tiếp tục cùng khai thác để thấy hết được những góc khuất của lịch sử chưa tìm ra được, có những cái hàng nghìn năm chúng ta vẫn còn nghiên cứu và có cơ sở thì chúng ta phải tìm ra đúng sự thật lịch sử trả lại cho lịch sử, làm cho lịch sử trong sáng hơn và ở cái tầm vĩ đại, lớn lao, cao cả và tốt đẹp hơn.
Nhà văn Phùng Văn Khai: Thưa ông! Trong những câu chuyện từ lịch sử chúng tôi đã bước đầu tiếp thu những ý kiến mà ông vừa phát biểu. Đó là những góc khuất của lịch sử được tường minh như thế nào đây, được lý giả như thế nào dưới con mắt của hậu thế, dưới con mắt của văn chương nghệ thuật để mà chúng ta trong sáng hơn và vững vàng hơn. Nhiều khi những góc khuất che lấp sự thật bên trong khiến hậu thế sau này băn khoăn thậm chí là không đả động đến. Những góc khuất như vậy thì tránh xa cho nó an toàn – đã có những tư duy như vậy. Ông đã đặt ra một cách thức là chúng ta phải tường minh những góc khuất lịch sử để chúng ta mạnh mẽ hơn, sáng rõ hơn cũng là nâng cao bản lĩnh của chúng ta hơn. Lịch sử không thể nào mà có những khoảng trống mênh mông mà không ai lý giải, không ai đề cập đến. Vậy theo ông, nếu như xông vào những vùng khuất của lịch sử chúng ta cần phải có trí tuệ ra sao, trái tim ra sao, bầu nhiệt huyết ra sao để thực hiện những công việc khó khăn như vậy?
Thiếu tướng Phạm Tiến Luật: Bây giờ tôi thấy rằng như vậy là đối với lịch sử cận đại cũng còn những cái chúng ta còn tiếp tục nghiên cứu. Kể cả lịch sử hiện đại trong thời đại chúng ta cũng có những cái chúng ta chưa thể diễn tả hết và diễn tả đầy đủ được. Muốn làm điều này thì những người làm việc liên quan đến lịch sử phải có một cái tâm trong sáng, có một vũ khí đó là lòng dũng cảm vượt qua mọi khó khăn cám dỗ, dám sống chết bảo vệ sự thật của lịch sử đúng như đã có và tồn tại cùng non sông đất nước. Còn nếu chúng ta chỉ bàng quang nghiên cứu xuôi chiều thì không thể thấy được hết những nội dung, những sự thật. Tôi muốn nói điều đó vì tôi cho rằng đó thực sự là tâm huyết nòi giống của dân Việt Nam, của văn hoá Việt Nam, của dân tộc Việt Nam luôn dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm và không sợ thiệt đến bản thân mình trong cuộc sống, trong sự nghiệp và kể cả trong văn chương.
Nhà văn Phùng Văn Khai: Thưa ông! Chuyên mục “Những bài học từ lịch sử” của chúng tôi bắt đầu từ thời kỳ Trưng Nữ Vương – Hai Bà Trưng, tiếp đó là Vương triều Tiền Lý đều giành độc lập dân tộc. Hai Bà Trưng giành độc lập dân tộc. Lý Nam Đế giành độc lập dân tộc. Sau này Ngô Quyền giành độc lập dân tộc, và các triều Đinh, Lý, Trần, Lê nữa. Chúng tôi thấy một điều là để giành được độc lập dân tộc thì vừa cần phải có trí tuệ nhưng cũng phải có khát vọng độc lập dân tộc và có thực lực, vì các triều đại phong kiến độ hộ chúng ta là rất mạnh, các đạo quân sang xâm lược chúng ta là rất mạnh, chúng ta phải tạo ra những Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa là vì như vậy. Theo ông, từ những võ công đó đã đặt ra những bài học lịch sử như thế nào? Và chúng ta cần đúc kết như thế nào để sau này có tiếp những Điện Biên, những Đại thắng mùa xuân năm 1975 và những bài học đó được truyền cho thế hệ trẻ hôm nay như thế nào dưới góc nhìn của ông?
Bộ sách Văn hóa lịch sử về Lê Công Hành.
Thiếu tướng Phạm Tiến Luật: Chúng ta thấy rằng dân tộc Việt từ khi dựng nước đến nay đã hàng nghìn năm lịch sử không chịu khuất phục bất kỳ một kẻ xâm lược nào. Từ khi dựng nước cho đến nay, nền độc lập dân tộc luôn luôn sống dậy trong các thế hệ của các triều đại, các thời đại. Nếu như bị mất nước chúng ta phải lấy lại được nước, nếu bị đô hộ, bị lô lệ thì chúng ta vùng lên chống lại và tiêu diệt kẻ thù để đòi lại độc lập tự chủ của dân tộc Việt Nam anh hùng. Trải qua các thời đại, chúng ta thấy là trước kia các bậc quân vương đều khát khao đến độc lập dân tộc, không bao giờ chịu quỳ gối để chấp nhận làm lô lệ. Như vậy càng đến thời đại Hồ Chí Minh tinh thần càng được nhân lên. Chính từ đó chúng ta mới có những chiến thắng hào hùng, một mốc son bằng vàng như là Điện Biên Phủ, như là kháng chiến chống Mỹ giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Tôi cho rằng khơi sâu được lịch sử để chúng ta có những bài học, có ý chí quật cường để chúng ta bảo vệ hoà bình, nâng cao cảnh giác, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống, giữ gìn độc lập, tự chủ của dân tộc. Trong bất kì thời thời đại nào và tiến lên một con đường gì thì chúng ta cũng phải độc lập tự chủ để vươn lên ngang tầm với thế giới cũng là lời dạy của Bác Hồ.
Nhà văn Phùng Văn Khai: Thưa ông! Đã xác định được khát vọng độc lập, những bài học từ lịch sử, những võ công của dân tộc là nền tảng rất quan trọng để thời đại của chúng ta, các thệ trẻ hôm nay thực hành cuộc sống của mình, làm tròn vị trí, chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm công dân với dân với nước. Vậy ông có nhìn nhận như thế nào về đội ngũ những người trẻ tuổi hôm nay, từ kinh tế, xã hội, từ quốc phòng, an ninh đang thực hiện gánh vác những trọng trách ở các khu vực như vậy, và nền tảng lịch sử văn hóa dân tộc, những võ công của các thế hệ tiền nhân đã quyết định căn cốt như thế nào đối với thế hệ chúng tôi hôm nay?
Nhà văn Phùng Văn Khai (mặc quân phục) tặng sách tại cơ quan.
Thiếu tướng Phạm Tiến Luật: Đối với vấn đề lịch sử thì chúng ta đều tôn trọng, chúng ta đều tự hào và muốn giữ vững những truyền thống lịch sử quân đội, lịch sử của dân tộc từ bao nời đời nay, từ hàng nghìn năm nay. Trong điều kiện bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn độc lập tự chủ của dân tộc gắn liền với quá trình phát triển kinh tế, tức là cơ chế thị trường như chúng ta vẫn thường nói với nhau. Hiện nay, cũng có một số khía cạnh, không phải là nhiều nhưng không phải ít, đó là còn bàng quang với lịch sử, chưa thấy được cái sâu sắc thực sự của lịch sử để chúng ta làm nên những cái lớn lao trong cái thời đại hiện nay và trong điều kiện phát triển của đất nước, của xã hội bây giờ. Cho nên, theo tôi là trước hết là đường lối lãnh đạo của Đảng ta và trong lòng dân ta thì lúc nào mong muốn như thế. Nhưng trong những việc làm cụ thể và con người làm cụ thể thì cần phải phấn đấu nỗ lực hơn nữa. Những người tài phải có trách nhiệm để chúng ta khơi dậy và nhân lên truyền thống lịch sử của ông cha ta từ trước đến giờ. Người lãnh đạo các cấp phải ghi nhớ lời Bác Hồ đã nói “Đảng ta là Đảng cầm quyền”, phải có trách nhiệm lớn lao hơn nhiều so với những người khác về vấn đề tôn trọng lịch sử và khơi dậy lịch sử cũng như làm sao để lịch sử dân tộc nghìn năm dựng nước giữ nước của Việt Nam ngấm vào máu thịt trong tim óc từng người, từ thế hệ là thanh thiếu niên cho tới là những cán bộ, có những cương vị lãnh đạo ở từng cơ quan, từng đơn vị có những nét văn hóa lịch sử mà khi nhìn vào đó, thế giới và nhân loại người ta thấy ngay là con người Việt Nam đã có lịch sử truyền thống hàng nghìn năm văn hiến. Đó cũng là nền tảng để phát triển bền vững đất nước.
Nhà văn Phùng Văn Khai: Vâng! Xin cảm ơn ông với những tư duy rất sâu sắc về lịch sử, về văn hóa và đặc biệt là về trách nhiệm của thế hệ trẻ hôm nay với tiền nhân, với lịch sử.
