I. NHỮNG CÂU THƠ TÔI TÂM ĐẮC QUA CÁC BÀI THƠ Ở PHẦN I “MÙA MÀNG”
- Bài “Khúc sông Hồng” (tr.09):
“Mặt sông Hồng rạng như hoa
Mỉm cười trăm tuổi mẹ ta về trời.
Mẹ về trời câu hát vẫn ru ta
Thì thầm cúi hỏi sông thao thiết
Âm âm lời đá núi mây bay
U u sừng trâu cọ ngày vỡ đất”.
- Bài “Người Hà Nội ở Trường Sa” (tr.11)
Những người con Hà Nội ở Trường Sa
Mặt trời mọc bình yên chân cột mốc
Cây cau mẹ trao anh trồng góc sân chùa Nam Yết
Hoa nở trắng thì thầm lá xanh giữa trời xanh”.
Những người con Hà Nội ở Trường Sa
Cúc thắm đào phai thêm ấm nòng súng thép
Mỗi người con một lá cờ Tổ quốc
Một ngôi sao mang máu thịt Tiên – Rồng.”
- Bài “Hạt giống” (tr.12-13)
Hạt mẩy cựa mầm thơm giếng cổ
Chồi non tí tách bóng trăng loang
Ta từ buổi biệt tường rêu cũ
Hạt giống gieo xa mở mùa màng.
- Bài “Mùa màng” (tr.15)
“Nắng đã trải thơm đồng xanh tiếng hát
Cây dâng hương se sắt khúc đường xa
Kia mắt biếc hẹn ai mùa trĩu hạt
Quả trong vườn thơm ánh nắng u oa.”
- Bài “Mùa màng” (II) (tr.16)
“Ta đất cát lấm lem khét tóc râu ngô mực loang áo vá
Em đứt cúc âm thầm măng nhú trâu lá gãy sừng
bật khóc trăng lên
Đá núi Ba Vì đêm đêm vọng tiếng người
chia thóc sân đình hạt mẩy đung đưa cổ tích
Ta lăn tròn trong hương lúa thơm nguyên”.
- Bài “Lau sông Hồng” (tr.18)
“Vẫn là lau sông Hồng đấy thôi
Phần phật bay mừng Vạn Xuân – Trấn Quốc
Đinh – Lý – Trần – Lê… nối nền độc lập
Lau sông Hồng xanh mát suốt nghìn năm”.
- Bài “Cây bàng góc phố” (tr.20)
“Trăm năm chống trời góc phố
chìm nổi thịnh suy
cơ hàn gân cốt
tự mình ngẫm nghĩ cao xanh”.
- Bài “Hà Nội của tôi” (tr.22)
“Hà Nội của tôi
ngõ nhỏ không tên
gốc sấu già sần sùi khô khốc
cỏ sông Hồng thơm mát
vai em mềm như một tiếng chuông đêm .
Hà Nội của tôi
đau đớn, hiền lành
chân chất, thơ ngây, dịu dàng Hà Nội
mai rồi tan mây khói
tôi ở đâu trong hút hắt sông Hồng”.
Nhạc sĩ Hoàng Giai.
- Bài “Mưa hoa” (tr.23)
“Quả thơm hương đi về mây phủ
Nỗi mưa hoa mấy phố giăng đèn
Em về chim ấm tổ
Sông khuya loang lạnh lau đêm”.
- Bài “Chợ đêm Long Biên” (tr.24)
“Mai rồi ta về với cỏ
Có còn chợ đêm Long Biên?
Sông Hồng ngoài kia còn đó?
Hoa lau còn bạc đêm đêm?”
- Bài “Nhà số 4” (tr.25)
“Nhớ người đi vào mây trắng
Trang văn nao nức lửa đèn
Nhớ người từng đêm lạnh vắng
Sông Hồng như lửa đang nhen”.
- Bài “Hỏi sen” (tr.27)
“Sen ơi, sen bao nhiêu tuổi?
mãi thơm sâu nụ hôn đầu.
Sen ơi, áo ta sao bạc
mồ hôi ủ vết chân trâu”.
- Bài “Sen cởi áo” (tr.28)
“Hé chồi nghiêng lưng
Mưa mừng chấp chới
Chúm chím hương bung
Xanh ngần tơ tuổi”.
- Bài “Thơm sen” (tr.29)
“Mười năm
đằng đẵng sen khuya
đợi thức
xanh hương nhụy
Anh về
tấm giấy
tiếng mõ chùa tự bấy thơm sen”.
- Bài “Khúc sen” (tr.30)
“Thơm vào tượng thơm vào bia
Thơm từ cổ tích nong nia giần sàng
Tháp Mười sóng nước mênh mang
Sen ôm bóng nước hồn làng xưa sau”.
- Bài “Đêm sen Gò Tháp” (tr.32)
“Ta quỳ xuống trước mộ người tuấn kiệt
Quỳ trước sen Gò Tháp giữa sương khuya
Quỳ trước máu xương mấy nghìn tráng sĩ
Đã một đi không hẹn buổi quay về”.
- Bài “Sen Tháp Mười” (tr.33)
“Mái dầm thơm từ mỗi gốc sen
Ngọn gió Tháp Mười thơm sắc cờ Tổ quốc
Máu chảy giữa lòng thơm lên phía trước
Sen thơm hồng trong đêm sáng ngoài kia”.
- Bài “Biên ải” (tr.35)
“Khuya khô rũ tóc
lau ngậm bóng
Lá hí âm âm
lạnh sững trời”.
Thơ Phùng Văn Khai.
- Bài “Quỷ Môn Quan”(1) (tr.36)
“Kỳ Lân, Hàm Quỷ
Kai kinh dựng
Hang bạc sương bay
trắng Phượng Hoàng”.
- Bài “Đợi” (tr.38)
“Cây chìm đáy mộ
ngày câm rạn
Cỏ biếc hôm mai
đá rụng thề”.
- Bài “Mộ gió” (tr.39)
“Người đi biệt thẳm
xương mặn biển
Gió thác u u
bóng đổ ngàn”.
- Bài “Trước mộ song thân” (tr.40)
“Ta về cúi trước
hai vầng cỏ
Thăm thẳm cao xanh
lệ ứ tràn”.
- Bài “Cổ tích” (tr.41)
“Cởi khăn ra
cởi áo ra
rồi …
….
Đau lòng đá
đau lòng sông
hời hỡi…”.
- Bài“Thơ tặng mẹ” (tr.48)
“Bốn tuổi con lẫm chẫm đến trường
tiếng bom giật mình vấp ngã .
…
sau chiến tranh cha không về
giấy báo tử ố vàng lấm tấm
Mẹ không lấy chồng
mùa đông mẹ dài cho mùa đông con ngắn”.
- Bài “Thời gian” (tr.51)
“Thời gian nỡ
sao thời gian xanh cây cỏ
mà héo con người?
đắng cay không gặm sắc trời
mà đang tay vắt kiệt người lầm than”.
- Bài “Tuổi thơ thuyền giấy” (tr.52)
“Dưới mưa chiều mới tạnh
gấp một đôi thuyền con
hai ba cùng thả xuống
vỡ tan mặt nước giòn
…
Về đâu thuyền giấy ơi?
bên bồi trông bên lở
chỉ trên đầu mây trôi
chỉ dưới chân sóng vỗ”.
- Bài“Khúc rong chơi” (tr.54)
“ai chung chiêng câu hát
ta mái chèo khua trăng bạc trăng vàng
rong chơi đến tận lỡ làng
còn sang kiếp khác gảy đàn phiêu ly.
…
đời người ừ nhỉ đời cây
gió rung thì hát khúc này rong chơi”.
- Bài “Ngẫu khúc” (tr.55)
“Bây giờ ai đã chán
những vinh quang hão huyền
bây giờ ai mới biết
thèm một chiều bình yên”.
- Bài “Với Hòa Bình” (tr.56)
“Yêu nhau thì lên Hòa Bình
trở về ngọn nguồn câu hát
gặp bao nhiêu là núi non
biết mấy đồi xanh bát ngát”.
- Bài “bàn tay anh lính biên phòng” (tr.57)
“Cái chữ theo bàn tay anh
hạt gạo theo bàn tay anh
ngọn lửa ấm bàn tay men rượu
người khỏe ơn cái tay người ốm nhớ cái tay.
…
Ô!
bàn tay anh lính biên phòng
cái gì cũng thuộc”.
- Bài “Mưa” (tặng các mẹ, vợ liệt sĩ Mậu Thân) (tr.60)
“Đêm nay nữa chẵn năm đêm
Chị như phận đá bên thềm nghe mưa
Mưa rơi giọt giọt như cưa
Mưa ngầm lắng xuống ngày xưa cái ngày”.
- Bài “Chợ chiều” (tr.61)
“Mấy bà lụ khụ nhìn nhau
Mây ngăn ngắt xám trên đầu lặng bay
Băn khoăn mấy lá trầu gầy
Khẳng khiu mấy quả cau bày chỏng chơ
…
Người đi ván chẳng đóng thuyền
Bao nhiêu người ở nghẹn duyên cuối mùa”.
- Bài “Thơ tặng vợ” (tr.62)
“ Vợ mình đẹp vợ mình xinh
Vợ mình đỏng đảnh vợ mình đung đưa
Vợ mình mặn vợ mình chua
Vợ mình mau vợ mình thưa bìm bìm.
…
Vợ ơi vụng dại mấy lời
Cúi xin tặng vợ mình ơi vợ mình”.
- Bài “Chân dung tự họa” (tr.63)
“Rừng xanh biển thẳm đi qua
Mây đen gió trắng biết là bấy nhiêu
Rồi thì lấm láp vẹo xiêu
Đứng lên ngã xuống cuối chiều đầu hôm”.
- Bài “Cô hàng xóm” (tr.64)
“Qua sông lại nhớ bến đò
Nhớ cô thôn nữ đón đưa khách hàng
Sổ lồng con sáo sang ngang
Cỏ may ngơ ngẩn bẽ bàng nước đêm…”
- Bài “Cô tôi”(I) (tr.65)
“Người đời bạc lắm cô ơi!
Cô qua cầu thế biết rồi hơn không?
Chiều nay cô đi lấy chồng
Chiều nay cả chợ bâng khuâng một chiều…”
- Bài “Cô tôi”(II) (tr.66)
“Chong đèn xót sợi tóc xanh
Bơ vơ bám níu thác ghềnh nhân gian
Cô tôi quét lá đa làng
Lặng mong một bóng đò ngang cuối trời…”
- Bài “Lời lá dâu” (tr.67)
“… Buồn mà chi lắm tằm ơi
Tơ vàng rút ruột, nợ đời trả xong…
Tôi sinh ra ở bờ sông
Mùa chan nắng cháy, mùa dầm mưa ngâu
Một đời bám bíu đất nâu
Đợi ngày khôn lớn làm dâu nhà tằm”.
- Bài “Về” (tr.68)
“Ba lô bạc trắng ba miền
Cỏ may dệt kín nỗi niềm chắt chiu
Một mình con, một mình chiều
Một mình con với một chiều ngẩn ngơ…”
- Bài “Sông quê” (tr.69)
“Một dòng sông, một mình tôi
Lao xao cá đớp, bồi hồi nước dâng
Cỏ may ngàn ngạt triền sông
Hoa bèo tây vẫn tím bầm… ngày xưa”
- Bài “Chị” (tr.70)
“Đời người như cánh buồm xuôi
Chị tôi lội ngược một thời xuân xanh
Mấy ngày một cuộc chiến tranh?
Mấy lần trăng khuyết trăng lành trăng vơi”
- Bài “Bên phố núi” (tr.71)
“Ngỡ ngàng phố chợt hiện ra
Bên là mây trắng bên là sông nghiêng
Mải mê trăng vẫn lưỡi liềm
Mặc ta tan với sắc riêng đất trời”.
- Bài “Tự khúc” (I) (tr.72)
“Qua được thác, qua được ghềnh
Êm dòng tìm lại cái mình đánh rơi
Thuyền xưa đậu bến khác rồi
Chờ tôi mòn mỏi em tôi lấy chồng”.
- Bài “Tự khúc”(II) (tr.73)
“Tôi còn sốngcòn thương yêu
Còn xa xót những cánh diều đứt dây
Còn thèm muối mặn, gừng cay
Cầm vàng còn bảo vànghay không vàng”.
- Bài “Tự khúc”(III) (tr.74)
“Tôi về thuyền ai qua sông
Ngu ngơ khói trắng thả trong mắt trời
Phởn phơ cây cải bên bồi
Thân rau răm đắng cạn đời còn đau
…
Đất cằn ai bỏ rơi thơ
Cái khôn không nhặt, tôi khờ nâng niu…”
- Bài “Tự khúc” (IV) (tr.75)
“Người như biển rộng bao la
Bao nhiêu là đủđủ là bao nhiêu
Xưa thương phận gái Thúy Kiều
Nay ta xót một lời yêu của mình…”
- Bài “Tìm” (I) (tr.76)
“Chiến trường dài mấy mươi năm
Hai đầu cánh võng ai nằm nhớ ai
Bao giờ thì lá trầu phai
Người không về… rét giêng hai lặng thầm”.
- Bài “Tìm”(II) (tr.78)
“Cái ngày người hẹn tôi
Vệt sóng hằn trên cát
bây giờ tôi trở về
trắng lòng sông bỏng rát”.
- Bài “Dòng sông tự hát” (tr.79)
“Một đời dòng sông trôi xuôi
phù sa lấp chìm đen bạc
trời xanh bình lặng bao nhiêu
văng vẳng dòng sông tự hát…”.
- Bài “Nghe thu” (tr.80)
“Con đường quen tiếng chân lao xao
lá ngơ ngác rắc vàng xuống phố
cây lộc vừng chờ ai lá rơi đầy ngõ
lũ ve sầu không hát dắt nhau về đâu
trầm mặc con đường vòm sấu thâm nâu…”.
- Bài “phố núi” (tr.81)
“Bao giờ tôi hết đam mê
về bên hoàng hôn phố Núi
chợt chiều chợt mây chợt khói
ngày xưa ai trốn ai tìm”.
- Bài “Thơ về Cao Lỗ” (tr.82)
“…Đất Gia Bình(1) cây xanh muôn dặm
Thành Phong Châu mây trắng còn bay
Thạch Thần uy dũng xưa nay
Trời Nam nức tiếng tên bay nỏ thần”.
- Bài “Bạch Đằng Giang” (tr.85)
“Vai áo em xanh mười chín tuổi
Bạch Đằng Giang xanh
Cỏ mềm chân em xanh mãi mãi
Thì thầm kết đóa hoa xanh…”
- Bài “Chúc văn ngôi Đế Vạn Xuân” (tr.86)
“Đất có chủ muôn phần huân quý
Người phương Nam xưng đế phương Nam
Hồng Bàng kế đến Hùng Vương
Thục Vương, Triệu Đế, Trưng Vương một nhà”.
- Bài “Lý Bí” (tr.94)
“Sáu tuổi vào cửa chùa
Trăng loang màu kinh sách
Bốn mươi tuổi lên ngôi
Lập Vạn Xuân khai Quốc”.
- Bài “Vị quan trạng họ Phùng” (tr.96)
(Tưởng nhớ Hữu tướng Phùng Thanh Hòa thời Tiền Lý)
“An Hoa Trang sinh Trạng
Huân công phò Lý Bí lập Vạn Xuân
Người đi mây nước sáng ngần
Người về tơ tóc chuông ngân hoa cười”.
- Bài “Trước đền Lý Thường Kiệt” (tr.97)
“Hành binh tiến vào đất giặc
Vang lừng Hịch lộ bố văn(1)
Như Nguyệt đêm trăng giết địch
Vằng vặc Nam triều nghìn năm”.
- Bài “Trước lăng mộ Thái phó Phùng Tá Chu”(1)
(tr.99)
“Người xưa đã về mây trắng
Cây xanh xanh mấy trăm năm
Đồi Cao(2) thong dong mạch đất
Văn bia vằng vặc Tây Đằng”.
Nhà văn Phùng Văn Khai (giữa) trao tặng sách cho đơn vị.
- Bài “Hưng Đạo Vương” (tr.102)
“Ba lần đuổi Nguyên Mông
Trần triều thơm sử sách
Người khoan thư sức dân
Như mây trời thanh sạch”.
- Bài “Trước đền Phạm Ngũ Lão” (tr.103)
“Lặng thầm tre đan sọt
Giáo xuyên đùi như không
Mà tung hoành vạn dặm
Vang hịch truyền Quốc công”.
- Bài “Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm” (tr.105)
“Thiên hạ mênh mang vạn dặm
tiếc gì một thoáng mây bay
Vương quyền đảo điên sớm tối
Cỏ hoa liệu có thanh nhàn”.
- Bài “Trước lăng cụ Trạng(1)” (tr.106)
(Thay lời cảm tạ nhà thơ Trần Lê Văn)
“ Sinh từ mẹ từ cha
Sinh từ trời từ đất
Rường cột trải mấy triều
Mềm mại, cương cường, bất khuất
Mà nôm na đồng áng KẺ BÙNG”.
- Bài “Xác Lộc hầu Phùng Đức Nhuận(2)” (tr.108)
“Sinh đất Nội Hoàng, Yên Dũng
Lê Triều, Chúa phủ mang mang
Xuất tướng cầm quân đánh giặc
Nghiệp triều Tổng quản vua ban”.
- Bài “Kính vọng Ức Trai” (tr.110)
“Ta đâu cần bia, bảng
Ơi nọc người thế gian
Trả máu non tơ tóc
Về u oa tiếng đàn”.
- Bài Phùng Cung(1) (tr.111)
“Lênh đênh muôn dặm nước non
Dạt vào ao cạn vẫn còn lênh đênh”
Ngựa già mấy kiếp phù sinh
Cung vua phủ chúa cũng đành đoạn thôi
Bỏ quên gươm báu bên trời…
…
Lẽ nào trần thế, thế thôi
Mặt nhân nghĩa chẳng sống đời nghĩa nhân.
- Bài “Mãi nhớ lời mẹ dặn” (tr.114)
“Yêu ai, ai ghét, ghét ai
Đêm Nghi Tàm buốt dặm dài áo cơm
Lời mẹ dặn đinh ninh trong dạ
Quỳ xuống đất làng con tạ quê hương”.
- Bài “Nhớ nỗi mây bay” (tr.116)
(Kính tặng Đại tướng Phùng Quang Thanh)
“Mẹ vẫn ngóng người con thứ nhất
Con vẫn về bên mẹ thôi nôi
Hiền như đất, hiền như đôi mắt
Mà mở ra thanh thoát xa khơi…”
Nhà văn Phùng Văn Khai (thứ 3 bìa trái) nhận hoa chúc mừng tại tạp chí Văn nghệ Quân đội.
- Bài “Vị Đại tướng họ Phùng” (tr.117)
(Kính tặng Đại tướng Phùng Quang Thanh)
“Trận đánh Đồi Không Tên
Kinh hoàng quân cướp nước
Đêm trăng sáng Khe Sanh
Trong ngẩn niềm mơ ước”.
- Bài “Sắc cờ Phùng tộc với non sông” (tr.119)
(Kính tặng Đại tướng Phùng Quang Thanh)
“Con xin hát một câu hát cũ
Tiễn người đi vào cõi vô cùng
Con xin đọc lại lời thề cũ
Sắc cờ Phùng tộc với non sông”.
- Bài “Cảm xúc Sài Gòn” (tr.121)
(Tưởng nhớ nhà văn – liệt sĩ Nguyễn Thi)
“Tôi đi
đêm mưa đều đặn những nốt giày
rồi sẽ tạnh thôi trời Sài Gòn là thế
câu mẹ hát ru cuộc đời dâu bể
ánh chớp thanh bình trong mắt cha tôi.
- Bài “Mưa xứ Đông” (tr.126)
(Kính viếng nhà thơ Hoàng Cầm)
“Trời rộng như nhau
mưa dần xanhcỏ
đời chật như nhau
bốn bể sóng gió”.
- Bài “Tưởng nhớ Thanh Tùng” (tr.130)
“Người cất bước Hải Phòng áp tải
Cánh buồm giong ứa máu lưng cây
Câu hát cũ đã dần thinh lặng
Màu hoa kia tím sẫm hai tay”.
- Bài “Người về đồng cói” (tr.131)
(Tưởng nhớ nhà văn Lê Lựu)
“Trăm năm mấy cuộc vần xoay
Người về đồng cói mưa bay mịt mùng
…
Đường càng xa chí càng bền
Một Thời xa vắng đã bên kia trời”.
- Bài “Sài Gòn mùa thu” (tr.132)
(Tặng nhà thơ Hoài Vũ)
“Người ở đây ư? Sông Vàm Cỏ
Thu đã Sài Gòn, trong trẻo quá
Đã mấy bưng biền, đã mấy xa
Còi tàu đã khắp mấy sân ga”.
- Bài “Người đi bỏ mặc nhân gian” (tr.133)
(Tặng Đào Bá Đoàn)
“Người đi tìm lửa tìm than
Ta ở lại với lá gan đợi người
Trăm năm muôn sự ở đời
Người đi xanh biển, đợi người xanh dâu…”
- Bài “Kẻ độc thân” (tr.134)
(Tặng Trần Hưng)
“Một rùa thiêng mẹ Âu Cơ
Một rồng thiêng, một thế cờ Long Quân
Một năm, một tháng, một tuần
Một Trần Hưngvới lưng chừng Trần Hưng”.
- Bài “Nói với đường làng” (tr.135)
(Tặng nhà thơ Nguyễn Thành Tuấn)
“Giọt nước từ vai em lăn xuống
Bật chồi xuân châu thổ sông Hồng”
Đường làng đã tưng bừng khai hội
Sao có người vẫn đứng bâng khuâng…”
- Bài “Bè bạn” (tr.137)
(Tặng Nguyễn Anh Nông, tác giả “Bàn tay lá cỏ”
“Một bàn tay anh một bàn tay tôi
mơ xanh lá cỏ
một chân trời anh một chân trời tôi
gầm gào sóng gió
Chợ chiều chẳng họp mà tan
thương ai chiếc lá trầu vàng rụng rơi”.
Nhạc sĩ Hoàng Giai (bìa trái) và nhà văn Phùng Văn Khai.
