Sáng ngày 27/2, tại trụ sở Hội Nhà văn Việt Nam đã diễn ra Lễ trao giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam năm 2023 và Tổng kết đợt 1 Cuộc vận động sáng tác văn học viết về đề tài thiếu nhi. Với 179 tác phẩm gửi tới đề cử tham dự đã có 6 tác phẩm vượt lên để đứng vào hàng ngũ giải thưởng năm 2023 của Hội Nhà văn.
Tham dự lễ trao giải có ông: Nguyễn Minh Nhật, Vụ trưởng Vụ Văn hóa Văn nghệ, Ban Tuyên giáo Trung ương; GS. TS Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam; ông Lê Hoàng Lâm, đại diện Công ty cố phần tập đoàn Thaco; Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; nhà thơ Trần Đăng Khoa, nhà văn Nguyễn Bình Phương, đồng Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; cùng các thành viên BCH; ban chuyên ngành, các nhà văn nhà thơ và các tác giả đoạt giải thưởng.
Theo đó, ở thể loại Lý luận phê bình, năm 2023, số lượng sách lý luận, phê bình văn học gửi đến dự xét giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam là 22 cuốn. Sau quá trình chấm, thẩm định, tiến hành bỏ phiếu kín. Kết quả tác phẩm Tự chủ văn chương và sứ mệnh tự do (Phùng Ngọc Kiên chủ biên – Đoàn Ánh Dương) đạt số phiếu qúa bán để trình lên Hội đồng Chung khảo. Trong phiên họp chung khảo, đa số các thành viên Hội đồng đều đồng thuận với lựa chọn của sơ khảo, và thống nhất trao giải cho Tự chủ văn chương và sứ mệnh tự do ở hạng mục lý luận phê bình trong năm.
Ở thể loại văn xuôi, số tác phẩm tham dự giải là 64. Qua hai lần họp, các thành viên Hội đồng Sơ khảo đã thống nhất chọn 4 tác phẩm đưa vào danh sách bỏ phiếu kín. Kết quả 03 tác phẩm đủ số phiếu được đưa lên Hội đồng Chung khảo. Và nhận được sự đồng thuận từ Hội đồng Chung khảo và thống nhất trong việc bỏ phiếu trao giải cho cả ba tác phẩm. Đó là: Tiểu thuyết Từ giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của tác giả Nguyễn Một, tập truyện ngắn Một mùa hè dưới bóng cây của tác giả Nguyễn Tham Thiện Kế và tiểu thuyết Tuyệt không dấu vết của tác giả Nguyễn Việt Hà.
Ở thể loại thơ, qua các nguồn đề cử, năm nay có 61 tác phẩm gửi về tham gia xét giải thưởng. Hội đồng Sơ khảo đọc, trao đổi và chọn ra 3 tác phẩm quá bán trình lên Hội đồng Chung khảo. Tại phiên xét chung khảo, qua nhiều lần trao đổi, tranh luận với những đánh giá, phân tích hết sức dân chủ và thẳng thắn, hội đồng tiến hành bỏ phiếu. Kết quả tập thơ Đồng sen tàn của tác giả Nguyễn Phúc Lộc Thành đạt số phiếu đồng thuận cao và trở thành tập thơ duy nhất đoạt giải của năm.
Ở văn học dịch, có 8 tác phẩm gửi đến tham dự xét giải. Hội đồng Sơ khảo đã trình lên Hội đồng Chung khảo duy nhất một tác phẩm, đó là Thợ săn hoang dã. Tuy nhiên, tại phiên họp toàn thể của Hội đồng Chung khảo, sau khi nghe các ý kiến và qua phân tích đánh giá từ nhiều phía, cân nhắc kỹ lưỡng ở nhiều khía cạnh, hội đồng đã quyết định bỏ trống hạng mục văn học dịch.
Thể loại văn học thiếu nhi năm 2023 có 24 tác phẩm tham dự xét giải thưởng. Hội đồng Sơ khảo đã lựa chọn 5 tác phẩm để bỏ phiếu vào chung khảo. Qua kết quả bỏ phiếu có 2 tác phẩm quá bán, được giới thiệu vào Hội đồng Chung khảo. Kết quả, tác phẩm Cá Linh đi học của Lê Quang Trạng đoạt giải.
Như vậy là năm 2023 có 6 tác phẩm và công trình được trao giải thưởng trong hệ thống giải hằng năm của Hội Nhà văn.
Ở hệ thống giải thưởng Tác giả trẻ. Năm nay, số lượng tác phẩm tham gia xét giải khá khiêm tốn, dừng ở con số 14, trong đó văn xuôi 6 tác phẩm, thơ 7 tác phẩm và lí luận phê bình 1 tác phẩm. Qua bỏ phiếu, Hội đồng Sơ khảo đã trình lên Hội đồng Chung khảo 3 tác phẩm đạt số phiếu quá bán. Sau khi thảo luận đánh giá, cân nhắc mọi yếu tố, cả ngoài tác phẩm, cuối cùng đa số thành viên Hội đồng Chung khảo bỏ phiếu chọn tiểu thuyết giả tưởng Nhân sinh kép: sống hai cuộc đời của tác giả Đức Anh để trao giải duy nhất trong năm.
Đánh giá chung hệ thống giải thưởng hàng năm năm 2023 và giải thưởng Tác giả trẻ 2023: Thứ nhất, số lượng tác phẩm tham dự xét giải thường niên về cơ bản vẫn giữ ổn định, có sự phân bố khá đều ở hai thể loại thơ và văn xuôi, lí luận phê bình giảm hơn một chút so với mọi năm trước. Tuy nhiên, sự sụt giảm về số lượng đáng kể và đáng để suy nghĩ, phân tích chính là ở hạng mục giải thưởng Tác giả trẻ. Mặc dù xác định rằng sáng tác văn học không phải là chu trình đều đều, trái lại có thăng, có giáng, nhưng BCH vẫn cần có những tìm hiểu, những phân tích, đánh giá về hiện tượng giảm sút này cho thấu đáo.
Giải thưởng năm 2023 qua các tác phẩm và qua sự lựa chọn các vòng hội đồng cũng như sự chuẩn y của BCH, nhìn tổng quát, nổi lên một đặc điểm, đó chính là bản lĩnh. Bản lĩnh người sáng tạo và bản lĩnh hội đồng lựa chọn.
Về cuộc vận động sáng tác văn học viết về đề tài thiếu nhi đã diễn ra trong thời gian 5 năm, và chia làm hai đợt. Tính đến ngày 15/6/2023, hạn cuối của đợt 1 cuộc vận động, Ban tổ chức CVĐ nhận được 246 tác phẩm tham dự, trong đó ở thể loại thơ có 102 tác phẩm, ở thể loại văn xuôi có 144 tác phẩm. Sau nhiều phiên họp của Hội đồng Sơ khảo, tới Hội đồng Chung khảo, qua kết quả bỏ phiếu, đã có 16 tác phẩm đoạt giải thưởng, bao gồm: 1 giải A cho tác phẩm văn xuôi, 2 giải B cho 1 tác phẩm văn xuôi và 2 tập thơ, 5 giải C, trong đó có 3 tác phẩm văn xuôi và 2 tác phẩm thơ, 7 giải khuyến khích với 4 tác phẩm văn xuôi và 3 tác phẩm tho. Trong tổng số các tác phẩm đoạt giải đợt 1 này, đã có 5 tác phẩm đã in thành sách còn lại là ở dạng bản thảo.
