Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 được coi là điểm tựa cho cách mạng Việt Nam, nhất là lĩnh vực tư tưởng, văn hóa. Sau 80 năm, theo Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục NGUYỄN ĐẮC VINH, những giá trị căn bản nhất, cốt lõi nhất của Đề cương đến nay vẫn còn nguyên giá trị và được phát triển, bổ sung một số nội dung phù hợp với tình hình mới. Trong đó, phải thực sự coi trọng văn hóa thì mới phát huy được đầy đủ sức mạnh của văn hóa.
– Ra đời trước khi chúng ta giành được chính quyền, Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 có vai trò thế nào trong việc tập hợp lực lượng, góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc, thưa Chủ nhiệm?
– Trước hết phải khẳng định, Đảng ta rất coi trọng công tác văn hóa, tư tưởng. Văn hóa là một cấu phần rất quan trọng trong đường lối cách mạng Việt Nam. Việc ban hành Đề cương về văn hóa Việt Nam từ trước khi chúng ta giành được chính quyền là một chủ trương rất quan trọng. Mặc dù rất ngắn gọn và chỉ là những phác thảo nhưng Đề cương đã đưa ra những tư tưởng lớn, định hướng cho cách mạng Việt Nam trong cả thời đại Hồ Chí Minh. Nhờ đó, chúng ta có được đường lối, tư duy rất rõ ràng về tư tưởng cũng như về văn hóa để kiên định sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc.
Thứ hai, đường lối của Đảng ta về văn hóa hết sức rõ ràng và nhất quán, liên tục được bổ sung, hoàn thiện trong quá trình cách mạng, sau này được thể hiện bằng Nghị quyết Trung ương 5 Khóa VIII về xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Nghị quyết 33 -NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước… Nền văn hóa của chúng ta được xác định là nền văn hóa cách mạng, nền văn hóa theo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Chính đường lối đúng đắn về văn hóa này đã giúp chúng ta tập hợp được lực lượng, tạo ra sức mạnh nội sinh của cả dân tộc để đánh thắng mọi kẻ thù, giành được độc lập, thống nhất, cũng như tái thiết và phát triển đất nước. Hiện nay, văn hóa là một trong những động lực quan trọng để phát triển bền vững đất nước.
– Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 đề ra ba nguyên tắc vận động của văn hóa Việt Nam là dân tộc hóa, đại chúng hóa và khoa học hóa. Theo Chủ nhiệm, ba nguyên tắc này còn giá trị như thế nào trong bối cảnh hiện nay?
– Những giá trị căn bản nhất, cốt lõi nhất của Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 đến nay vẫn còn nguyên giá trị và được phát triển, bổ sung một số nội dung phù hợp với tình hình mới.
Đầu tiên là tính dân tộc, chính là bản sắc và truyền thống dân tộc. Bản sắc và truyền thống dân tộc phải luôn được giữ gìn và trao truyền giữa các thế hệ, đồng thời phát triển trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa của nhân loại. Thứ hai là tính đại chúng, đây là một điểm rất quan trọng, vì chúng ta lấy con người làm trung tâm, tất cả đều dựa vào Nhân dân, Nhân dân là gốc, Nhân dân làm chủ. Tính đại chúng trong văn hóa chính thể hiện ở chỗ chúng ta coi trọng sự bình đẳng, thống nhất trong đa dạng của văn hóa Việt Nam. Tôi cho rằng, nguyên tắc này hiện nay vẫn phải kiên trì thực hiện.
Thứ ba, đương nhiên xã hội ngày càng văn minh, hiện đại thì văn hóa cũng phải có cách tiếp cận, phát triển tương ứng. Tuy nhiên, đổi mới phải dựa trên những giá trị cốt lõi, những chuẩn mực mà chúng ta đã xác định từ sự sáng tạo, phát triển của khoa học – công nghệ, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới để tiếp tục tạo nên những bước phát triển của văn hóa Việt Nam. Đó chính là tính khoa học.
– Sau 80 năm, theo Chủ nhiệm, bài học lớn nhất mà Đề cương về văn hóa Việt Nam đem lại đối với sự phát triển văn hóa Việt Nam là gì?
– Bài học lớn nhất là nhận thức. Chúng ta phải nhận thức được đầy đủ vai trò và tầm quan trọng của văn hóa. Vai trò và tầm quan trọng văn hóa luôn được Đảng ta nhấn mạnh và được thể hiện trong các chủ trương, đường lối, văn kiện của Đảng. Tuy nhiên, nhận thức này cần được quán triệt sâu sắc và thường xuyên tới các cấp ủy Đảng. Phải thực sự coi trọng văn hóa thì mới phát huy được đầy đủ sức mạnh của văn hóa.
Thời gian qua, nhất là sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 với phát biểu chỉ đạo hết sức quan trọng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, các cấp ủy Đảng đã đặc biệt coi trọng lĩnh vực văn hóa và có nhiều hành động thiết thực, cụ thể để triển khai các chủ trương, đường lối của Đảng về văn hóa. Phải như vậy mới có thể giúp cho đất nước phát triển nhanh và bền vững. Xin được nhấn mạnh lại rằng, văn hóa là một trong những trụ cột quan trọng của phát triển bền vững.
– Làm thế nào để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh, động lực, tạo lợi thế cạnh tranh, đưa đất nước phát triển như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề ra, thưa Chủ nhiệm?
– Chúng ta đã xác định văn hóa là sức mạnh nội sinh, là động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Nói như vậy là chúng ta đã thấy được tầm quan trọng của văn hóa rồi. Vấn đề là làm sao phát huy được các giá trị văn hóa để phát triển bền vững kinh tế – xã hội. Có nhiều biện pháp cần phải làm. Về phía Quốc hội, có ba vấn đề là thể chế, chính sách và nguồn lực – những nội dung hết sức quan trọng để phát huy được các giá trị văn hóa. Về mặt thể chế, chúng ta đã có nhiều nỗ lực trong xây dựng pháp luật, tạo hành lang pháp lý để phát triển văn hóa, song vẫn còn những điểm nghẽn, vướng mắc cần tháo gỡ để văn hóa phát triển tốt hơn.
Về mặt nguồn lực, ngoài ngân sách nhà nước, phải có biện pháp khơi thông các nguồn lực trong xã hội cũng như đầu tư nước ngoài để phát triển văn hóa. Nguồn nhân lực trong lĩnh vực văn hóa cũng hết sức quan trọng. Chúng ta phải có đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức dồi dào, chất lượng và cả những người công tác trong lĩnh vực văn hóa am hiểu chuyên môn, nghiệp vụ thì mới có thể tổ chức thực hiện thành công các nhiệm vụ về văn hóa, từ đó phát huy được đầy đủ các giá trị của văn hóa trong phát triển đất nước.
– Xin cảm ơn Chủ nhiệm!
