Dải hội tụ nhiệt đới ở Việt Nam thường được hình thành vào đầu mùa hạ. Đây là thời điểm hội tụ giữa Tín phong Bắc bán cầu với gió mùa hạ.
Dải hội tụ nhiệt đới là dải thời tiết xấu gây nên mùa mưa và mùa khô ở vùng nhiệt đới. Vào mùa hạ dải hội tụ nhiệt đới gây mưa khắp cả nước ta.
Thời gian vừa qua, mưa dông liên tục xảy ra diện rộng trên cả nước. Trong đó khu vực phía Bắc luôn hứng chịu những cơn mưa rất to với lượng mưa nhiều nơi hơn 170mm.
Theo cơ quan khí tượng, dải hội tụ nhiệt đới chính là hình thái thời tiết gây đợt mưa lần này. Mây ẩm sẽ hội tụ ở quanh dải nhiệt đới cũng như một vùng xoáy thấp trên khu vực vịnh Bắc Bộ.
Dải hội tụ nhiệt đới là dải thời tiết xấu, nó được hình thành do sự hội tụ của tín phong hai bán cầu. Có thể là tín phong của bán cầu này với tín phong bán cầu kia vượt xích đạo đổi hướng và tín phong ở mỗi bán cầu với đới gió tây xích đạo mở rộng.
Dải hội tụ nhiệt đới thường hoạt động chủ yếu ở khu vực nội chí tuyến. Nó có thể di chuyển lên phía Bắc hoặc xuống phía Nam phụ thuộc vào sự chuyển động biểu kiến của Mặt trời.
Nó được đặc trưng bởi hoạt động đối lưu thường tạo ra dông bão mạnh trên các khu vực rộng lớn. Nó hoạt động mạnh nhất trên các khối lục địa theo ngày và tương đối ít hoạt động hơn trên các đại dương.
Dải hội tụ nhiệt đới thường di chuyển theo quỹ đạo của Mặt trời. Do đó nó cũng thay đổi theo mùa. Nó di chuyển về phía Bắc vào mùa hè ở Bắc bán cầu và về phía Nam vào mùa đông ở Bắc bán cầu. Vì vậy, dải hội tụ nhiệt đới gây nên mùa mưa và mùa khô ở vùng nhiệt đới.
Dải hội tụ nhiệt đới ảnh hưởng tới Việt Nam vào khoảng tháng 6 đến tháng 9. Lúc này nước ta chịu ảnh hưởng của một bên là gió Tây Nam và một bên gió tín phong Đông hoặc từ Biển Đông, Thái Bình Dương thổi vào. Từ đó hình thành nên dải hội tụ nhiệt đới.
Vào đầu mùa hạ
Gió Tây Nam ở khối khí nhiệt đới ẩm Bắc Ấn Độ Dương trên vịnh Bengal đi vào hoạt động. Khi thổi đến nước ta nó hội tụ với Tín phong Bắc bán cầu, tạo thành dải hội tụ chạy dọc theo hướng kinh tuyến.
Do hoạt động của gió Tây Nam trên vịnh Bengal mạnh mẽ hơn nên đã đẩy Tín phong Bắc bán cầu ra xa. Do vậy, dải hội tụ hoạt động chủ yếu vào khu vực miền Nam nước ta.
Thời gian đầu mùa hạ dải hội tụ gây mưa trên khắp cả nước. Một số khu vực có mưa lớn hơn là Nam Bộ và Tây Nguyên. Ngoài ra, dải hội tụ gây mưa tiển mãn cho khu vực Trung Bộ. Thậm chí gây phơn nóng cho khu vực Trung Bộ và phía Nam Tây Bắc.
Vào thời điểm giữa cuối mùa hạ
Vào thời gian cuối mùa hạ, do sự hoạt động mạnh mẽ của áp cao cận chí tuyến Nam bán cầu nên gió Tín phong Nam bán cầu thổi vượt qua đường Xích đạo, thổi lệch vào nước ta tạo thành gió mùa Tây Nam. Đồng thời, nó hội tụ với Tín phong Bắc bán cầu và hình thành nên dải hội tụ nhiệt đới chạy theo chiều của vĩ tuyến.
Khi đã được hình thành, dải hội tụ nhiệt đới sẽ gây mưa lớn trên cả nước, nhưng hoạt động sẽ thay đổi, chậm dần từ Bắc đến Nam theo chuyển động của Mặt Trời (Tháng 8 ở Bắc Bộ, tháng 9, 10 ở khu vực Trung Bộ, Nam Bộ).
Dải hội tụ nhiệt đới tồn tại ở 3 loại:
Loại 1
Loại này nằm gần sát xích đạo, thường xảy ra ở Đại Tây Dương khi tín phong của 2 bán cầu gặp nhau ở gần xích đạo. Dải hội tụ nhiệt đới gần xích đạo có tần suất cao, tồn tại trên bản đồ gió trung bình toàn cầu ở miền xích đạo Đại Tây Dương.
Trong dải hội tụ loại 1, dải mây tích và mây vũ tích tạo thành dải có mật độ không đều nhau. Dải mây tích có chiều rộng trung bình khoảng 200 – 300m. Nhưng chiều dài rất lớn, có trường hợp dài gần như bao quanh Trái đất.
Loại 2
Dải hội tụ nhiệt đới này hình thành do sự hội tụ của gió tín phong Nam bán cầu, vượt qua xích đạo thành gió Tây Nam. Sau đó kết hợp với tín phong ở Đông Bắc bán cầu. Loại này nằm xa xích đạo nên lực Coriolis lớn tạo thành các xoáy thuận được thể hiện qua các xoáy mây trên ảnh vệ tinh.
Đông Nam Á và biển Đông là 2 nơi thường xuyên xuất hiện dải hội tụ nhiệt đới loại 2.
Loại 3
Dải hội tụ nhiệt đới loại 3 được hình thành do sự hội tụ gió tín phong 2 bán cầu. Sau đó kết hợp với gió tây xích đạo mở rộng.
Chúng thường ít thấy hơn, chỉ xuất hiện ở những nơi có gió tây xích đạo biểu hiện rõ.
Dải hội tụ nhiệt đới chính là hình thái thời tiết gây đợt mưa lớn ở phía Bắc. Ảnh: TL.
Frông là gì?
– Frông là mặt ngăn cách 2 khối khí khác biệt nhau về nhiệt độ và hướng gió.
– Trên mỗi bán cầu có 2 Frông căn bản:
+ Frông địa cực (FA): ngăn cách khối khí cực và ôn đới
+ Frông ôn đới (FP): ngăn cách giữa khối khí ôn đới và chí tuyến.
Miền có Frông đi qua thường mưa nhiều do có sự tranh chấp giữa khối không khí nóng và khối không khí lạnh, dẫn đến nhiễu loạn không khí gây ra mưa.
Frông là mặt phân cách giữa hai khối khí có tính chất vật lí khác nhau. Đây là nơi mà các yếu tố khí tượng biến đổi mạnh mẽ. Mặt Frông luôn nghiêng với mặt đất và tạo với bề mặt đất một góc nhỏ vài phút. Không khí lạnh luôn nằm dưới mặt Frông, còn không khí nóng luôn nằm trên mặt Frông. Nếu hai khối khí tiến thẳng về phía trống thì Frông tiến về phía nào là do phụ thuộc vào cường độ hoạt động của hai khối khí. Do vậy Frông chia ra thành 2 loại: Frông nóng và Frông lạnh.
– Frông nóng là Frông có khối khí nóng chủ động đẩy lùi khối không khí lạnh lùi về phía sau. Khối không khí nóng sẽ trượt dần lên trên mặt phân cách, nên lạnh đi đoạn nhiệt, ngưng kết hơi nước. Trong khi không khí lạnh lùi, lớp không khí dưới thấp chịu ma sát nên mặt phân cách chuyên chậm, Frông nghiêng thoải.
– Frông lạnh là Frông có khối không khí lạnh chủ động đẩy lùi khối không khí nóng ở phía trên. Vì sức ì cùa khối không khí nóng, khối không khí lạnh dưới mặt Frông hình thành một cái nệm tù đẩy khối không khí nóng và buộc nó nâng lên cao, nhiệt độ hạ xuống đoạn nhiệt, ngưng kết thành mây. Lúc này mặt Frông tương đổi dốc so với mặt đất.
Vì vậy, miền có Frông, nhất là dải hội tụ đi qua, thường mưa nhiều. Miền có Frông đi qua thường mưa nhiều do có sự tranh chấp giữa khối không khí nóng và khối không khí lạnh, dẫn đến nhiễu loạn không khí gây ra mưa.
Sự khác nhau giữa Frông và dải hội tụ nhiệt đới
Về tính chất:
Dải hội tụ nhiệt đới là nơi gặp nhau giữa hai khối khí nóng ẩm.
Frông là mặt ngăn của hai khối khí khác nhau về tính vật lý.
Nhiệt độ:
Dải hội tụ nhiệt đới ít có sự thay đổi về nhiệt độ.
Frông khí quyển có nhiều sự thay đổi về nhiệt độ hơn.
Lượng mưa:
Dải hội tụ nhiệt đới hình thành mưa là do áp thấp tạo thành.
Frông hình thành mưa là do không khí nóng gặp không khí lạnh rồi bị đẩy lên.
Phạm vi hoạt động:
Dải hội tụ nhiệt đới hoạt động quanh khu vực xích đạo.
Frông tập trung nhiều ở vùng ôn đới.
