Giới thiệu khái quát huyện Vũ Quang
Điều kiện tự nhiên huyện Vũ Quang
Huyện Vũ Quang được thành lập theo Nghị định 27/2000-NĐ/CP ngày 04/8/2000 của Chính phủ là huyện miền núi biên giới nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Hà Tĩnh; Có vị trí địa lý: Phía đông giáp huyện Đức Thọ, phía Nam giáp huyện Hương Khê, phía Bắc giáp huyện Hương Sơn và phía Tây giáp nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào. Với diện tích tự nhiên 64.615 km2, có 43 km đường biên giới chung với nước bạn Lào, 22 km đường Hồ Chí Minh đi qua địa bàn, có 12 xã, thị trấn gồm 79 thôn xóm, 32.143 nhân khẩu, dân cư sống không tập trung. Nguồn thu nhập chính của người dân nơi đây chủ yếu là sản xuất nông nghiệp
Huyện cách thành phố Hà Tĩnh 70 km về phía Tây, có 42 km đường biên giới tiếp giáp với Lào. Huyện có Vườn quốc gia Vũ Quang. Huyện Vũ Quang có * 64.615 ha diện tích tự nhiên, * 29.870 nhân khẩu,
12 đơn vị hành chính trực thuộc là Thị trấn Vũ Quang (Phần lớn là xã Hương Đại trước đây) và các xã: Đức Liên, Đức Hương, Đức Bồng, Đức Lĩnh, Đức Giang, Ân Phú, Hương Thọ, Hương Minh,Hương Điền, Hương Quang và Sơn Thọ.
1. Văn hóa và lịch sử
Năm 2000, huyện Vũ Quang được thành lập trên cơ sở tách 6 xã thuộc huyện Đức Thọ (gồm Đức Liên, Đức Hương, Đức Bồng, Đức Lĩnh, Đức Giang, Ân Phú), 5 xã thuộc huyện Hương Khê (gồm Hương Thọ, Hương Minh, Hương Đại, Hương Điền, Hương Quang) và 1 xã thuộc huyện Hương Sơn: xã Sơn Thọ.
Các di tích văn hóa ở Ân Phú: Ân Phú là mảnh đất có nhiều di tích văn hoá về thờ cúng các vị thần linh, trong đó được các vua nhà Nguyễn phong sắc. Trong các vị thần nhân dân Ân Phú thờ phụng có 5 vị là người thực trong lịch sử đời nhà Trần, nhà Lê – gọi là nhân thần. Một là Lê Triều Hoàng Hậu, người họ Ngô [1] đầu đời nhà Lê (7 sắc), hai là Trần triều Trạng nguyên Kim Tử Vinh Lộc đại phu (2 sắc)[2], ba là tiền Lê đô chỉ huy sử Lê Ngọc Xán (1 sắc), bốn là Kim Quy Sơn Tiền Trần Trạng nguyên[3], và năm là Tiền Lê Quốc tử giám giám sinh Lê tiên sinh đại lang. Hiện nay trên đất Ân Phú còn có 2 di sản văn hoá thờ cúng các vị thần hộ quốc giúp dân đã được các triều vua ban tặng đó là Đền Nhà Bà, hay gọi là Đền Vại, và Điện xóm Dênh dưới chân núi Mồng Gà. Còn các di danh những đền khác thờ các vị nhiên thần hộ quốc giúp dân hiển ứng trên núi Mồng Gà, đã được các vua nhà Nguyễn ban sắc tặng, các sắc này hiện đang lưu giữ tại Chùa Am (Đức Hoà-Đức Thọ), bao gồm 19 sắc phong. Mộ và gia phổ của cha con trạng Sử Hy Nhan và Sử Đức Huy đang ở trên Ân Phú và do hậu duệ của các ông bảo quản và thờ tự.
Ngoài ra ở Vũ Quang còn có các di tích và danh thắng:
* Căn cứ địa Vũ Quang.
* Vườn Quốc gia Vũ Quang
* Đền Thượng Trụ ở xã Đức Liên.
* Đền Nhà Bà hay còn gọi là Đền Vại, nơi thờ Lê Triều Hoàng Hậu Ngô Thị Quận Quân tại Ân Phú (*)
2. Nhân vật nổi tiếng
* Bốn trạng nguyên là : Sử Hy Nhan, Sử Đức Huy, Trần Thành Đốn, Trần Tiết Việt đang thờ ở xã Ân Phú,
* Binh bộ thượng thư Cù Ngọc Xán: Ông quê xã Ân Phú. Ông là Binh bộ thượng thư đời nhà Lê, là phu quân của bà Ngô Thị Ngọc Điệp, Nhà Lê ban quốc tính họ Lê, đời Khải Định có sắc phong thần hiệu là “Tiền Lê Đô chỉ huy sứ Lê Ngọc Xán”
* Nhà thơ Huy Cận: Tên thật là Cù Huy Cận (Sinh 31/5/1919, mất 19/2/2005), quê xã Ân Phú, dòng dõi Binh bộ thượng thư Cù Ngọc Xán. Ông là Nhà thơ nổi tiếng, Nhà hoạt động Văn hóa xuất sắc. Ông nguyên là Bộ trưởng Bộ Canh nông đầu tiên của Chính phủ Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Bộ trưởng đặc trách văn hóa nghệ thuật, Chủ tịch ủy ban toàn quốc Hội liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam, nguyên Đại biểu Quốc hội nhiều khóa. Ông là Nhà thơ Việt Nam đầu tiên vinh dự được bầu làm Viện sĩ Viện hàn lâm Thơ thế giới (được bầu năm 2001). Ông được Nhà nước phong tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật (đợt 1), Huân Chương Sao Vàng và nhiều Huân chương cao quý khác…
* Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chính phủ Việt Nam nhiệm kỳ 2011-2016, Nguyễn Minh Quang: người xã Đức Lĩnh.
3. Tài nguyên thiên nhiên
Những nguồn tài nguyên đặc thù của Vũ Quang đó là tài nguyên rừng và khoáng sản.
* Tài nguyên rừng của Vũ Quang hết sức đa dạng và phong phú, tập trung chủ yếu ở Vườn Quốc gia Vũ Quang.Vườn Quốc gia Vũ Quang tiền thân là Lâm trường Vũ Quang, sau đó đổi thành Khu bảo tồn thiên nhiên Vũ Quang, rồi Vườn Quốc gia Vũ Quang (30/07/2002). Hiện Vườn Quốc gia Vũ Quang có khoảng 76% diện tích rừng là rừng tự nhiên bao gồm 2 kiểu rừng chính: – Rừng kín thường xanh á nhiệt đới (phân bố trên độ cao 1000m): Loại rừng này chiếm khoảng 20%diện tích Vườn, nổi bật với 2 loài ưu thế là Pơ Mu Fokiania hodginsii và Hoàng Đàn Cupressus torulosa. – Rừng xanh kín nhiệt đới( Phân bố ở độ cao dưới 1000m) có trữ lượng cao, nhiều cây gỗ lớn. Hiện đã thống kê gần 500 loài thực vật bậc cao với nhiều loài quý hiếm như: Lát hoa, Cẩm lai, Lim, Dổi, Pơ mu, Hoàng đàn, Trầm hương… và nhiều loài dược liệu quý. Động vật rừng rất đa dạng,trong đó có nhiều loài quý hiếm như: hổ, voi (Elephas maximus), Sao la (Pseudoryx nghetinhensis), Mang lớn (Megamuntiacus vuquangensis) , bò tót, voọc, chà vá… Tuy nhiên do lịch sử lâu đời, nhân dân trong vùng chủ yếu sống dựa vào rừng, vì vậy hiện nay tình trạng khai thác gỗ, săn bắt thú rừng ở đây vẫn diễn ra phổ biến.Bên cạnh đó, sự thờ ơ và lỏng lẻo trong quản lý của các cơ quan chức năng đang dần đẩy nguồn tài nguyên rừng ở đây đi vào cạn kiệt.
* Những tài nguyên khoáng sản nổi bật của huyện là quặng sắt và vật liệu xây dựng. Hiện tại,quặng sắt tại xã Sơn Thọ đang được tiến hành khai thác. Những nguồn vật liệu xây dựng của huyện nổi bật là cát sỏi dọc bờ sông Ngàn Trươi, đã được nhân dân trong vùng khai thác từ lâu đời. Trong công cuộc xây dựng huyện mới, những nguồn tài nguyên này đã đóng góp rất lớn cho việc xây dựng các công trình hạ tầng cơ sở của huyện, tiêu biểu là đường Hồ Chí Minh, đoạn đi qua huyện…
4. Lễ hội truyền thống
* Ngày giổ Bà Lê Triều Hoàng Hậu Ngô Thị Quận Quân được tổ chức vào ngày 12/2 âm lịch hàng năm tại Ân Phú
* Ngày tế thần kì an (cầu an) gọi là ngày lục ngoạt tổ chức tại điện Cơn Dênh, tế 12 vị thần để cầu an cho nhân dân Ân Phú tổ chứng vào ngày 15/6 âm lịch hàng năm.
5. Làng nghề
* Làng gốm Cẩm Trang thuộc xã Đức Giang, huyện Vũ Quang.
* Làng gốm Hợp Phát, thuộc xã Đức Giang, huyện Vũ Quang (Làng làm nghề gạch là chủ yếu), hiện nay do bị cạnh tranh nên sản phẩm không tiêu thụ được, dân trong làng nhiều người đã đi làm ăn xa.
Trước đây thợ gốm chủ yếu nung các loại sành nhỏ như: bình, vò, chậu liển, be, hũ, vại….dùng trong gia đình. Ngày nay Cẩm Trang đã nung gạch, ngói được quý khách hàng ưa chuộng. Nhưng do thiếu điều kiện như: giao thông, kỉ thuật mới hiện đại, thị trường….Nên nghề gốm cổ truyền ở Cẩm Trang (Có cả thôn Hợp Phát) nay đã mất mà chỉ có nghề nung gạch các loại.
Lịch sử phát triển huyện Vũ Quang
Huyện Vũ Quang được chính thức thành lập theo Nghị định số 27/2000/NĐ-CP ngày 04 tháng 8 năm 2000 của Chính phủ.
Toàn bộ địa giới hành chính huyện Vũ Quang được hình thành trên cơ sở điều chỉnh địa giới các huyện Đức Thọ, Hương Khê và Hương Sơn, cụ thể như sau: Huyện Vũ Quang được thành lập trên cơ sở các xã: Đức Liên, Đức Hương, Đức Bồng, Đức Lĩnh, Đức Giang, Ân Phú (thuộc huyện Đức Thọ), Hương Thọ, Hương Minh, Hương Đại, Hương Điền, Vũ Quang (thuộc huyện Hương Khê) và xã Sơn Thọ (thuộc huyện Hương Sơn).
Huyện Vũ Quang có 64.615ha diện tích tự nhiên và khi mới thành lập có 35.877 nhân khẩu (hiện nay còn khoảng 29.870 nhân khẩu) gồm 12 đơn vị hành chính trực thuộc là các xã: Đức Liên, Đức Hương, Đức Bồng, Đức Lĩnh, Đức Giang, Ân Phú, Hương Thọ, Hương Minh, Hương Đại (nay là TT Vũ Quang), Hương Điền, Vũ Quang (nay là Hương Quang) và Sơn Thọ.
Về mặt địa giới hành chính huyện Vũ Quang: Phía Đông giáp huyện Đức Thọ; Phía Tây giáp nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào; Phía Nam giáp huyện Hương Khê; Phía Bắc giáp huyện Hương Sơn.
Từ khi thành lập đến nay đã hơn 10 năm. Trong suốt thời gian qua, mặc dầu những ngày đầu mới thành lập đang còn gặp muôn vàn khó khăn, thiếu thốn về mọi mặt nhưng nhờ được sự quan tâm của Đảng và các cấp chính quyền từ Trung Ương đến tỉnh đồng thời với sự nổ lực phấn đấu hết mình của Đảng bộ và nhân dân huyện nhà nên giờ đây huyện Vũ Quang đã từng bước phát triển vững chắc.
Tiềm năng
Với hệ thống đồi núi, sông suối nhiều nên tài nguyên thiên nhiên rất phong phú là yếu tố thuận lợi cho sự đầu tư của các dự án trên địa bàn tạo điều kiện cho sự phát triển về du lịch sinh thái của huyện. Đặc biệt khi Công trình thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang hoàn thành nơi đây sẽ là hồ nước mênh mông “ treo trên núi” với trên 700 triệu m3 nước, dung tích cao gấp đôi hồ Kẻ gỗ, tạo ra hàng trăm đảo chìm, đảo nỗi vô vùng ấn tượng, sẽ đảm bảo cung cấp nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp cho các huyện, cho khai thác mỏ sắt Thạch Khê, còn là tiềm năng để phát triển thủy điện, du lịch sinh thái lòng hồ gắn với căn cứ địa kháng chiến chống Pháp của Phan Đình Phùng và sinh thái Vườn quốc gia Vũ Quang.
Huyện có 1/3 diện tích đồi núi đây là tiềm năng và là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế trang trại, trồng cây ăn qủa, trồng rừng kết hợp chăn nuôi. Trên địa bàn có nhiều đặc sản đang được ưu chuộng như mật mía Sơn Thọ, mật ong, cam bù, cam chanh….
