‘Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại 1925-1945: Khai sinh và tiến trình’ là tên cuốn sách được dịch từ tiếng Pháp của dịch giả Ngân Xuyên (bút danh của nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên). Cuốn sách ‘Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại 1925-1945: Khai sinh và tiến trình’ nguyên là luận án thứ hai (phụ) mà tác giả Bùi Xuân Bào đệ trình cùng luận án thứ nhất (chính) để lấy bằng tiến sĩ văn chương tại Đại học Sorbonne (Pháp) năm 1961.
Từ trái qua: Gs.Trần Đình Sử, dịch giả Ngân Xuyên (Phạm Xuân Nguyên), nhà văn Hoàng Minh Tường, nhà giáo Phạm Xuân Thạch.
Gs. Trần Đình Sử cũng cho biết, đặc sắc tác phẩm này của Bùi Xuân Bào thể hiện ở mấy điểm: Tác giả chia 20 năm tiểu thuyết Việt Nam hiện đại thành ba giai đoạn: từ 1925 đến 1932 giai đoạn hình thành; từ 1932 đến 1940 giai đoạn phát triển rực rỡ; từ 1940 đến 1945, chủ yếu theo sự phát triển của tiểu thuyết trong thời cuộc. Đặc biệt đáng chú ý là sự phân tích tiểu thuyết giai đoạn 1932 đến 1940. Tiểu thuyết ít được xét theo đặc trưng thể loại, mà theo bối cảnh lịch sử và khuynh hướng tinh thần đạo đức của xã hội. Khẳng định ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa và tiểu thuyết Pháp, lấn át ảnh hưởng Trung Hoa, vì thế tác giả chú trọng phương pháp văn học so sánh và có thể xem đây là công trình văn học so sánh xuất sắc văn học Pháp – Việt, Trung – Việt. Tác giả tỏ ra là một nhà giáo có ngòi bút phân tích tinh tế các hình tượng tác phẩm tiểu thuyết nửa đầu thế kỷ XX.
Cuốn sách “Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại 1925-1945: Khai sinh và tiến trình” nguyên là luận án thứ hai (phụ) mà tác giả Bùi Xuân Bào đệ trình cùng luận án thứ nhất (chính) để lấy bằng tiến sĩ văn chương tại Đại học Sorbonne (Pháp) năm 1961. Năm 1972, luận án được in thành sách tại Sài Gòn trong tủ sách “Nhân văn Xã hội”. Năm 1985, nó được in tại Paris trong tủ sách “Đường Mới”. Bản dịch của dịch giả Ngân Xuyên là bản tiếng Việt đầu tiên dịch từ tiếng Pháp theo bản in ở Paris.
Gs.Bùi Xuân Bào là một hoc giả văn học và nhà giáo có ảnh hưởng lớn tại Việt Nam và Pháp. Sinh ngày 1/1/1916 tại Quảng Nam, ông đã được nuôi dưỡng trong gia đình có nền tảng văn hóa vững chắc và xuất sắc đỗ đầu kỳ thi dành cho học sinh xuất sắc nhất toàn Đông Dương. Sau đó, ông đi du học tại Pháp vào năm 1948, ông say mê văn học Pháp, tiếp tục nghiên cứu và nuôi dưỡng đam mê văn chương. Sau khi trở về Việt Nam, ông tiếp tục đóng góp cho sự phát triển của văn học và giáo dục, trước khi trở lại Pháp và giữ chức Cố vấn Văn hóa tại Sứ quán Việt Nam ở Paris. Bùi Xuân Bào đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử văn hóa của Việt Nam và Pháp.
Dịch giả Ngân Xuyên (Phạm Xuân Nguyên) là nhà nghiên cứu văn học – dịch giả, từng làm việc tại Viện Văn học; đã in 2 cuốn sách viết (“Nhà văn như Thị Nở” – 2014; “Khát vọng thành thực” – 2016) và 12 đầu sách về văn chương, triết học, xã hội học. Phạm Xuân Nguyên đã dịch những tác phẩm tiếng Pháp như: “Hoàn cảnh hậu hiện đại” (j-F. Lyotard, 2007), “Văn học và cái ác” (Geoges Bataille, 2013), “Thời đám đông” (Serge Moscovici, 2021), “Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại 1925-1945: Khai sinh và tiến trình” (Bùi Xuân Bào, 2024).
