Hai mươi bài thơ tình và một bản Tuyệt vọng ca của Pablo Neruda

Do Takya Đỗ dịch từ bản dịch tiếng Anh của Terence Clarke – Giám đốc Xuất bản Red Room Press www.redroom.com/red-room-press Tham chiếu nguyên tác tiếng Tây Ban Nha.

Vài nét về Pablo Neruda & Thi tập Hai mươi bài thơ tình và một bản tuyệt vọng ca: Pablo Neruda tên thật là Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto (sinh ngày 12/7/1904 mất ngày 23/9/1973), là nhà thơ lớn người Chile, ông đoạt giải Nobel Văn học năm 1971.

Neruda được biết đến với tư cách là một nhà thơ  khi mới 13 tuổi, ông đã viết nhiều thể loại, bao gồm thơ siêu thực, sử thi lịch sử, tuyên ngôn chính trị công khai, tự truyện bằng văn xuôi, và những bài thơ tình nồng nàn như những bài trong tuyển tập Hai mươi bài thơ tình và một bản tuyệt vọng ca (1924) hay 100 bài thơ tình sonnet (1959) của ông. Năm 1917, ở tuổi mười ba, ông đã xuất bản tác phẩm đầu tiên của mình, một bài tiểu luận có tựa đề “Entusiasmo y Kienrancia” (tạm dịch “Nhiệt huyết và Kiên trì”) trên tờ nhật báo địa phương La Mañana, và ký tên là Neftalí Reyes. Từ năm 1918 đến giữa năm 1920, ông xuất bản nhiều bài thơ và tiểu luận trên các tạp chí địa phương dưới tên Neftalí Reyes. Đến giữa năm 1920, khi lấy bút danh Pablo Neruda, ông đã là tác giả của nhiều bài thơ, văn xuôi và bài báo. Năm 1921, Neruda 16 tuổi chuyển đến Santiago học tiếng Pháp tại Đại học Chile, với ý định trở thành một giáo viên dạy tiếng Pháp. Tuy nhiên, ông đã sớm dành toàn bộ thời gian cho việc viết thơ và với sự giúp đỡ của nhà văn nổi tiếng Eduardo Barrios, ông đã gặp và gây ấn tượng với Don Carlos George Nascimento, nhà xuất bản quan trọng nhất ở Chile thời bấy giờ. Năm 1923, tập thơ đầu tiên của ông, Crepusculario (Chạng vạng), được xuất bản bởi Editorial Nascimento. Tiếp theo là Veinte poemas de amor y una canción desesperada” (1924 – Hai mươi bài thơ tình và một bản tuyệt vọng ca), thi tập này tức thời thành công và cho đến nay vẫn là một trong những thi tập nổi tiếng nhất của Neruda. Thi từ trong thi tập này thật mãnh liệt, cồn cào và bộc bạch, song tinh tế và rất độc đáo trong hình ảnh và ẩn dụ của nó; nó được giới phê bình đánh giá cao và đã được dịch ra nhiều thứ tiếng. Qua nhiều thập kỷ, thi tập này đã bán được hàng triệu bản và đến nay đã gần một trăm năm qua đi, Hai mươi bài thơ tình vẫn giữ vững vị trí là tập thơ bằng tiếng Tây Ban Nha bán chạy nhất.

Website của giải Nobel viết: “Giải Nobel Văn học 1971 được trao cho Pablo Neruda “vì một nghệ thuật thơ mà bằng vào tác động của một lực căn bản đã làm sống động vận mệnh và ước mơ của một lục địa.”

Sau năm đoạt giải Nobel, Pablo Neruda được trao giải thưởng danh giá Golden Wreath Award tại Liên hoan thơ quốc tế Struga Poetry Evenings (được tổ chức hàng năm tại Struga, Bắc Macedonia).

Ngoài sự nghiệp văn chương, chính trị và ngoại giao, Neruda còn là một đảng viên cộng sản. Ngày 23/9/1973 ông mất vì suy tim khi đang điều trị bệnh ung thư tiền liệt tuyến tại Santa María Clinic của Santiago.

Nhà thơ Pablo Neruda

Xin trích giới thiệu lần lượt 10 tác phẩm độc đáo này.

Bài 1

Thân mình em yêu,

cặp đồi trắng và cặp đùi cũng trắng,

trông em tựa đất hiền

trong dáng vẻ dâng mời ngoan ngoãn.

Cơ thể nông phu cục súc của ta

đào xới em cật lực

và khiến một thằng con vọt ra

từ thẳm sâu lòng mẹ đất.

Ta một mình như con đường ngầm.

Những con chim rời ta trốn biệt,

và đêm tràn vào trong ta

với cuộc chiếm đoạt bạo liệt.

Để trụ được lâu hơn,

ta rèn em như rèn kiếm sắc,

như viên sỏi trên lẫy ná, như mũi tên của ta trên cánh cung.

Nhưng thời khắc trả hận đang điểm,

và ta trót yêu em.

Thân mình bằng da thịt, bằng rong rêu, bằng dòng sữa khát thèm và đặc sánh.

Ôi, cặp vú như đôi vò nậm!

ôi đôi mắt kia xa vắng!

Ôi những đóa hồng trên gò Vệ nữ!

ôi giọng buồn em dịu chậm!

Thân mình em yêu dấu của ta,

ta sẽ khăng khít bám vào ân huệ của em.

Cơn khát của ta, lòng thèm muốn vô bờ, con đường ta còn phân vân chưa quyết!

Lòng sông mịt mờ,

nơi cơn khát ấy chảy trôi liên miên bất tận,

và trôi dài nỗi mỏi mệt và niềm đau vô hạn.

Bài 2

Trong vòng lửa tử sinh của mình,

ánh sáng bao bọc lấy em.

Con người tang thương, trầm tư, nhợt nhạt,

cứ mải tựa vào những phiến quạt

hoàng hôn cổ kính

mà chúng thì quay

như chong chóng quanh em.

Bạn gái của ta hỡi, em thầm lặng,

bơ vơ trong cõi tịch liêu

của giờ khắc này tang tóc

mà tràn trề những ánh lửa kia rạo rực,

nữ hậu duệ đích thực của ngày vừa lụi chết.

Từ vầng dương một cụm nắng

rớt xuống y phục em tối đen.

Những cội rễ khổng lồ tự bóng đêm

chợt đâm ra tua tủa trong hồn em,

và trồi bật lên những gì em giấu kín

để nuôi dưỡng

một tộc người vừa chào đời từ em,

nhợt nhờ và xanh xám.

Ôi nàng nô lệ vương giả phồn thực

và quyến rũ

của vòng luân hồi sắc đen tiếp nối ánh vàng:

uy nghi, nàng đang ráng

tạo được một giống nòi sống mãi

đến đỗi hoa lá của nó tàn lụi trước

và nó chan chứa muộn phiền.

Bài 3

Chao, miền bao la của rừng thông, tiếng rì rào của những con sóng xô bờ cát,

đơn lẻ một quả chuông,

nhẩn nha trò chơi của ánh sáng,

ơi em quyến rũ, mắt em hoàng hôn rủ bóng,

như chiếc vỏ ốc trên bờ,

trong em đất hiền du dương hát!

Những dòng sông rì rầm trong em

và hồn ta thoát vào lòng chúng

như em thèm khát

và tới chốn em mong muốn.

Nơi cánh cung của em tràn trề hy vọng,

hãy vạch cho ta đích đến

và ta sẽ buông loạt tên

của ta trong cơn mê sảng.

Vây quanh ta bốn bề

chỉ thấy eo lưng em sương khói

và im lặng nơi em làm dậy sóng

những giờ phút né tránh của ta, 

và em với đôi cánh tay trong suốt đá pha lê

là nơi những nụ hôn ta neo đậu

và khát thèm ướt át của ta ngơi nghỉ.

Chao, giọng em huyền hoặc rung ngân

và đẫm màu ân ái  

trong bóng chiều nhập nhoạng

đang hồi thanh và hấp hối! 

Cứ thế, xa xa trên cánh đồng,

trong những giờ sâu lắng ta đã thấy  

những bông cờ ngô

khom mình vào miệng cơn gió.

Bài 4

Sáng ngày ra giữa lòng mùa hạ,

Trời ngập tràn giông gió.

Những áng mây viễn hành khác chi những chiếc khăn tay trắng đang vẫy đưa tiễn biệt,

gió tung bay chúng bằng đôi tay lữ khách.

trái tim vô hạn của gió đập rộn ràng

trên tịch lặng của đôi ta trong lúc yêu đương.

Ngân nga trong lùm cây

như nhã nhạc tự thiên đường,

như thứ ngôn từ chan chứa thi ca

và những cuộc giao tranh.

Cơn gió tước vội đi những chiếc lá héo hon

và đẩy trệch những mũi tên

đang bay tới bầy chim

Cơn gió xô dạt nàng vào đợt sóng cồn

không sủi bọt

và những ngọn lửa liêu xiêu,

và những thực thể nhẹ như không.

Vô vàn những nụ hôn của nàng

vỡ vụn rồi chìm nghỉm

và vấn vít nơi cửa ngõ của cơn gió mùa hạ

Bài 5

Muốn em nghe thấy được ta

lời ta mảnh lại như là đường tơ

đôi khi chỉ thoảng mơ hồ

dấu chân chim biển in bờ cát xa.

Như chuỗi hạt ngân nga say chuông nhỏ

đeo tay em mềm mọng tựa chùm nho.

Trông theo tiếng nói vãng xa

Lời ta mà giống như là lời em.

Khác chi những nhánh thường xuân

leo bò vấn vít vết thương lòng xa xưa.

Chúng cứ leo lên những vách tường ẩm thấp.

Chính là em bày trò ác nghiệt ra.

Chúng trốn chạy khỏi lòng ta tối ám.

Mà em cứ lấp đầy, lấp mãi không tha.

Trước em, chúng ngụ lòng ta

chốn cô đơn ấy nay là của em,

nơi ta chúng đã quen thân với niềm sầu muộn,

có phần hơn em.

Giờ ta mong với em chúng

bày tỏ những điều ta muốn ngỏ cùng em

để khi nghe chúng thì thầm

mong em nghe thấu tiếng lòng giùm ta

Dù thống khổ vẫn thường khi nổi gió

kéo lết lê đi những tiếng nói của ta.

Dù mộng mị vẫn chưa thôi đem bão tố

mà xoay vần chúng, chẳng buông tha.

Thì em ơi, lắng nghe ra những lời khác,

tự giọng ta đau buồn.

Từ miệng cũ những lời than đầy vơi

huyết lệ nài van em này.

Bạn đời ơi chớ bỏ ta, chớ thôi yêu.

Theo ta lên ngọn sóng triều đau thương.

Nhưng lời ta cứ tuôn trào

để rồi bị tình em nhuốm sắc.

Em chiếm cứ nơi nơi, em ngự khắp nơi nơi.

Ta sẽ kết những lời này

thành chuỗi hạt dài vô tận

đeo lên đôi tay em trắng mềm mọng

tựa nho tươi.

Bài 6

Ký ức ta in hình em từ độ thu năm trước.

Lòng thanh thản, em đội mũ bê rê màu xám.

Lửa hoàng hôn trong mắt em tranh sáng.

Những cánh lá rơi vào nước lặng trong hồn.

 Tựa dây leo, em bám riết tay ta,

Lá thu giữ giọng em dịu êm từ tốn.

Trong ngọn lửa đê mê cơn khát ta cháy bỏng.

Rủ xuống hồn ta đóa dạ lan xanh âu yếm.

 Ta thấy thu xa thật xa trong mắt em phiêu du:

bê-rê xám, giọng véo von

và lòng tựa ngôi nhà niềm nở

nơi những khát khao thẳm sâu của ta di trú

và những nụ hôn của ta

như than hồng hân hoan thác đổ

 Như trời cao từ con tầu trông lên

như ruộng cả từ những mỏm đồi nhìn xuống.

Nhớ về em là nhớ về ánh sáng về khói sương

và mặt hồ tĩnh lặng!

Thăm thẳm mắt em hoàng hôn cháy rực.

Trong hồn em lá thu khô xoáy lốc.

Bài 7

Cúi xuống những hoàng hôn,

ta quăng tấm lưới buồn

vào đôi mắt em mênh mang biển rộng.

Kìa nỗi cô đơn của ta,

tay chới với như kẻ đang chết đắm

dang ra

và cháy bùng trên giàn thiêu chất ngất.

Ta phát đi những tín hiệu cầu cứu

lên đôi mắt em xa vắng

đôi mắt dập dờn như đại dương

bên rìa ngọn hải đăng.

Em ẩn chứa toàn bóng tối,

em của ta mà lạnh lùng cách biệt,

bờ địa ngục từ ánh mắt em

nhìn chốc chốc lại dấy lên.

Cúi xuống những hoàng hôn,

ta quăng tấm lưới buồn 

vào trùng dương đang dậy sóng

đôi mắt em mênh mang biển rộng.

Lũ chim đêm rỉa những vì sao mọc sớm

những vì sao lấp lánh tựa linh hồn ta

mỗi lúc yêu em.

Đêm phi nước đại

trên lưng con ngựa cái tối đen

Bắn tóe ra

những chùm tia xanh trên đồng ruộng.

Bài 8

Con ong trắng say mật ngọt lòng ta,

cánh em đang vo ve uốn lượn

trong những vòng khói lả lướt.

Ta, kẻ đã từng có tất thảy mà rồi mất hết,

giờ chỉ còn là một kẻ vô vọng,

một lời nói không âm hưởng.

Em là mối dây ràng buộc cuối cùng,

trong em nỗi thống khổ tột cùng

của ta rên xiết.

Trên mặt đất khô cằn của ta

em nở bông hồng sau chót.

Ơi em trầm lặng!

Hãy khép lại cặp mắt em sâu thẳm,

là nơi đêm đang vỗ cánh.

Ôi, tấm thân em, pho tượng

trút bỏ xiêm y ngại ngùng e thẹn.

Đôi mắt em mênh mang

chứa bóng đêm xao động.

Gò Vệ nữ em tựa đóa hồng

và đôi cánh tay là nhành hoa tươi mát.

Bầu ngực em như vỏ ốc trắng ngần.

Một bóng bướm đậu vào lòng em ngủ thiếp.

Ơi em trầm lặng!

Nơi đây có nỗi tịch liêu kể từ em xa vắng.

Mưa rơi. Gió khơi săn lùng

những cánh hải âu lạc lõng.

Dòng nước thả bước chân trần

lang thang qua những con phố ướt.

Từ thân cây kia

những chiếc lá thở than chừng như ốm mệt.

Ơi con ong trắng,

em cứ mãi vo ve trong hồn ta dù khuất mặt.

Theo thời gian em đang tái sinh,

lặng thầm và mỏng mảnh.

Ơi em trầm lặng!

Bài 9

Hương nhựa thông quyện với những nụ hôn nồng làm ngất ngây say, kia mùa hạ đến

ta  dong chiếc thuyền buồm hoa hồng,

quặt về hướng ngày mong manh đang lụi chết,

kẹt cứng trong cơn điên cuồng

rắn đặc của biển.

Bị làn nước đói khát kia trói buộc,

người tái nhợt

ta băng qua mùi hương gắt

của tiết trời thoáng đãng,

dù vẫn khoác trên mình một màu xám ngắt

và những thanh âm cay đắng,

với một chỏm sóng buồn rất đỗi chơ vơ.

Cưỡi lên con sóng duy nhất của mình,

ta cứ đi, bức bối vì thèm khát,

mặt trăng, mặt trời, cháy bỏng

và giá buốt, đột nhiên,

thiếp ngủ trong lòng eo

của những đảo nhỏ đầy ân phước

tựa cặp hông em tươi đẹp trắng ngần.

Tấm áo dệt bằng những nụ hôn

của ta run rẩy trong đêm ẩm ướt

nạp đầy điện năng đến mức mê cuồng,

phân thân vào những giấc mơ

như một người hùng

và miệt mài trên mình ta

là những nụ hồng say đắm.

Trên mặt nước, giữa những lớp sóng khơi xa,

em sóng đôi thân mình, quấn riết tay ta

như con cá với tâm hồn ta gắn kết vô cùng tận

bằng sinh lực phàm trần nhịp chậm nhanh uyển chuyển. 

Bài 10

Lại thêm buổi hoàng hôn này đôi ta bỏ lỡ.

Khi màn đêm xanh thẳm rớt xuống đời

tối nay đâu ai

còn bắt gặp đôi ta tay trong tay.

Từ cửa sổ nhà mình, ta đã thấy

gió tây mở hội

trên những mỏm đồi xa vời vợi.

Thỉnh thoảng một mảnh mặt trời

giữa đôi bàn tay ta thắp lửa

tựa một đồng tiền xu.

Ta nhớ về em mà lòng chất chứa

nỗi sầu muộn mà em từng biết rõ.

Vậy em đã ở đâu lúc đó?

Với những ai?

Nói những câu gì?

Trong lúc ta cảm thấy muộn phiền

và em xa quá xa

vì đâu tất cả tình yêu cùng lúc ùa về

bất chợt với ta?

Đã rớt xuống, kìa cuốn sách

vẫn được cầm trên tay mỗi buổi chiều tà,

và như con chó bị thương,

dưới chân ta tấm áo choàng nằm cuộn.

Khi chiều về đêm xuống, em cứ mãi lùi xa

theo bước bóng chiều nhập nhoạng đang

hối hả nhuốm nhạt nhòa bầy tượng đá.

Takia Đỗ dịch từ tiếng Anh

     

---

---

     

---

---